در گفتگو با مهر عنوان شد؛
علم و عقلانیت سیره امام صادق، سفارش امام صادق(ع) به جامعه امروز
عطر حرم: حجت الاسلام علیرضا بشیری، كارشناس دینی، پرورش علم در كنار عقلانیت كه دو گوهر و نیاز جدی زمانه ماست را سیره امام صادق(ع) دانست.
خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه: امانت داری و صداقت امام صادق(ع) از قضا از خصایلی است كه باید بسیار در جامعه ما نهادینه شود. فراگیر شدن دروغ، خیانت، دورویی و نفاق آثار و تبعات منفی و ناشایستی در جامعه دارد و لازم است كه در عزل و نصب های مدیران، این خصوصیت ها با كمال جدیت پیگیری، و تشویق و تنبیه افراد به صورت شفاف با این معیارهای پسندیده صورت گیرد.
در خصوص خصوصیات امام صادق(ع) و درسی كه از زندگی آن امام همام می گیریم با حجت الاسلام علیرضا بشیری، نویسنده و محقق علوم دینی به گفتگو نشستیم؛
*ویژگی دوران امامت امام صادق(ع) چه بود؟
ابتدا می بایست كمی راجع به شخصیت و زندگانی امام جعفر صادق(ع) توضیح دهم تا ترسیم فضای پیرامونی زمانه ای كه این امام همام در آن زندگی می كرد ساده تر باشد. امام صادق(ع) امام ششم شیعیان و رئیس مذهب جعفری است. رئیس مذهب شیعه بودن امام صادق(ع) نه به معنای فاصله این مذهب از اسلام راستین كه به معنای ارج نهادن بر تلاش و جهد وافری است كه ایشان در احیای مذهب شیعه داشته اند. لقب رئیس مذهب شیعه، بدین جهت برای امام ششم شیعیان شهرت یافت كه معارف شیعی در دوران ایشان و در سایه تعالیم حضرتش، فرصت منتشر شد.
پدر ایشان امام پنجم شیعیان امام محمد باقر(ع) و مادر ایشان ام فروه نام داشته است. مشهورترین لقب ایشان «صادق» است. برطبق روایتی، پیامبر اسلام(ص) این لقب را به او داده است تا از جعفر كذاب تمایز یابد. بعضی از علماء اهل سنت چون مالك بن انس، احمد بن حنبل و جاحظ هم از او با این لقب نام برده اند. حیات امام صادق(ع)، با خلافت ده خلیفه آخر بنی امیه همچون عمر بن عبدالعزیز و هشام بن عبدالملك و دو خلیفه نخست عباسی، سَفّاح و منصور دوانیقی هم زمان بود. در این دوران حكومت بنی امیه ضعیف و سرانجام سرنگون شد و بعد از آن بنی عباس روی كار آمدند. ضعف و عدم نظارت حكومت ها فرصت مناسبی برای امام صادق(ع) جهت انجام فعالیت های علمی فراهم نمود. البته این آزادی تنها در دهه سوم قرن دوم قمری، وجود داشت و قبل از آن در زمان بنی امیه و بعد از آن به جهت قیام نفس زكیه و برادرش ابراهیم فشارهای سیاسی فراوانی بر ضد امام صادق(ع) و پیروانش وجود داشت. *دوران زندگی این امام بزرگوار چه بخشهایی داشت؟
زندگانی امام جعفر صادق(ع) در دوران امامت ایشان را می توان به دو بخش تقسیم نمود: قسمت اول زندگی امام جعفرصادق ضد السلام از سال ۱۱۴ هجری تا ۱۴۰ هجری می باشد. در این دوره امام از فرصت مناسبی كه به وجود آمد، استفاده نمود و مكتب جعفری را به تكامل رساند. در این مدت، چهار هزار دانشمند تربیت نمود و علوم و فنون بسیاری را كه جامعه آن روز تشنه آن بود، به جامعه اسلامی ارائه نمود. قسمت دوم زندگی امام كه شامل هشت سال آخر عمر ایشان می باشد. در این دوره، امام بسیار تحت فشار و اختناق حكومت منصور عباسی قرار داشت. در این دوره امام دائماً تحت نظر بود و مكتب جعفری عملاً تعطیل گردید.
*به نظر شما مهمترین و بارزترین خصوصیت امام صادق(ع) چیست؟
به واقع نمی توان از میان خصوصیت های این امام همام یك خصوصیت را بعنوان بارزترین خصوصیت ایشان نام برد اما به صورت خلاصه چند خصوصیت اصیل از ایشان را نام می برم:
اولین خصوصیت ایشان اهتمام ویژه به نشر معارف راستین اسلام است. زوال حكومت اموی و پایه ریزی حكومت عباسی كه هر دو سفاك و بی رحم بودند اما در حدود ۲۵ سال از عمر امامت ایشان مشغول امورات داخلی خود شده بودند فرصتی بی بدیل را در اختیار امام صادق(ع) گذاشت تا با حداكثر توان در نشر معارف اسلام بكوشد و اسلام ناب محمدی را برای مردم زمانه خود و ما به یادگار بگذارد.
دومین خصوصیت پرورش علم در كنار عقلانیت و اندیشه بود. چه علما و دانشمندان آن زمان و چه زمانه پس از ایشان علوم و معارفی را كه توسط امام جعفر صادق(ع) نشر پیدا نمود را متصف به علم و عقلانیت دانسته اند و شاید این دو گوهر نیاز جدی زمانه ما باشد و عقلانیت سیره امام صادق(ع) باشد كه می تواند بشر امروز و خصوصا شیعیان علی(ع) را به حقیقت و سعادت رهنمون گرداند.
سومین خصوصیت امانت داری و صداقت ایشان است كه از قضا این مهم هم از خصایلی است كه می بایست بسیار و بسیار در جامعه ما نهادینه شود و رشد و نمو بیش از پیش یابد. چه؛ فراگیر شدن پدیده دروغ، خیانت، دورویی و نفاق آثار و تبعات منفی و ناشایستی در جامعه دارد و لازم است كه در عزل و نصب های مدیران، این خصوصیت ها با كمال جدیت پیگیری، و تشویق و تنبیه افراد به صورت شفاف با این معیارهای پسندیده صورت گیرد. امام صادق(ع) خود در بیان معیار انتخاب افراد می فرماید: «به نماز و روزه افراد فریفته نشوید؛ چه بسا كه شخصی به نماز و روزه عادت كرده و ترك آن برایش وحشت آور و آزار دهنده است؛ بلكه آنها را در مقام راستگویی و امانتداری آزمایش كنید.»
ویژگی آخری كه در بین خصایل ناب و بی انتها ایشان می خواهم بیان نمایم عدالت محور بودن این امام بزرگوار است. ایشان طی حدیثی در بیان نحوه مدیریت پیامبر خاتم حضرت محمد(ص) می فرمایند: « آن بزرگوار، چنان عدالت را در برنامه های مدیریتی خود به مرحله عمل درآورده بود كه حتی لحظات خویش را در جلسات عمومی در بین حاضران تقسیم می كرد و در نگاه خودش بین افراد، تبعیض قائل نبود.» چه الگویی بهترو برتر از رسول ختمی مرتبت و چه كلامی شیواتر و الهام بخش تر از كلام امام جعفر صادق(ع).
*ماموریت عمده ای كه ایشان در دوره امامتشان داشتند چه بود؟
به نظر بنده مأموریت والا و برتر ایشان اصلاح فهم دین توسط مردم بوده است. دین مجموعه ای از برنامه هایی است كه تا فهم نگردد نمی تواند به صورت كامل فرد و جامعه را به حقیقت رهنمون گردد و چه بسا فهم غلط و برداشت ناقص از دین می تواند لطمات جبران ناپذیری را به جامعه و فرد وارد نماید. برای مثال توجه شما را به یك حدیث از ایشان دعوت می نمایم: ازعبدالله بن سِنان نقل شده است كه می گوید به امام جعفر صادق(ع) عرض كردم: «فرشتگان برترند یا آدمیان؟» امام(ع) فرمود: «امیرمؤمنان علی(ع) در پاسخ به چنین سؤالی فرمود: خدای تعالی در وجود فرشتگان عقل را بدون شهوت قرار داد و در چهارپایان شهوتِ بدون عقل، و در وجود آدمیان هر دو را نهاد. هر كه عقلش بر شهوتش چیره شود، از فرشتگان برتر است و هر كه شهوتش بر عقلش غلبه كند، از حیوانات بدتر و پست تر است». و این خوانش صحیح از دین است. عنصری كه شاید جای خالی اش در جای جای تاریخ و از قضا در تاریخ معاصر ما در بین قشر عظیمی كه مسلمانان به خود اختصاص داده اند حس گردد.
*كدام مشكل امروز جامعه ما با الگوگیری از امام صادق(ع) می تواند حل شود؟
به نظر بنده ما می بایست یك قدم از این سوال به عقب تر برویم و مشكل جامعه را در فهم و درك خصائل امام(ع) بدانیم و آنگاه كه این امام همام به جامعه و تك تك آحاد آن عرضه گردد و امام صادق(ع) با تمامی خصائل و خصوصیت هایش توسط مردمان امروز درك گردد به نظرم خودشان می دانند كه می بایست چه استفاده ای ازین منبع بی انتها بنمایند تا بحرانها در كمال عقلانیت به فرصتها تبدیل گردد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب