عماد افروغ:
كمیت گرایی آفت دانشگاه های ما است، رابطه تربیت، دانشگاه و دین
عطر حرم: عماد افروغ در نشست نقد كتاب یك رؤیا و دو بستر، تنش زدایی از دانشگاه و علوم انسانی تألیف خسرو باقری اظهار داشت: كمیت گرایی آفت دانشگاه های ما است. در دانشگاه ها به محتواها اهمیت داده نمی گردد.
به گزارش عطر حرم به نقل از مهر، نشست نقد كتاب «یك رؤیا و دو بستر، تنش زدایی از دانشگاه و علوم انسانی» تألیف خسرو باقری با حضور عماد افروغ و مؤلف كتاب در پژوهشكده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم برگزار گردید.
خسرو باقری در ابتدای این مراسم با اشاره به كتاب «یك رویا و دو بستر» اظهار داشت: مطلب اصلی در این كتاب این است كه رؤیایی در سر همه ما وجود دارد كه دانشگاه های خوب و تراز اولی داشته باشیم و همه تلاش می كنند كه رنكینگ در جهان داشته باشیم. حوزه هم پس از انقلاب تغییرات مسیر زیادی داشت به نحوی كه با آموزش عالی درگیر شده و خیلی از حوزویان امروز دارای تحصیلات دانشگاهی هستند به صورتی كه حوزه امروز با زمان گذشته بسیار متفاوت شده است. در نتیجه یك رؤیای واحد وجود دارد ولی این دو بستر بودن آن به این دلیل است كه دانشگاه ها از نظر بین المللی دارای وجهه دیگری هستند و عموم دانشگاهیان در این بستر به یك دانشگاه مدرن فكر می كنند.
مؤلف كتاب یك «رؤیا و دو بستر» اضافه كرد: در حوزه علم فكر می كنم حساب علم و دین باید جدا باشد و هر كدام جایگاه خویش را داشته باشند. دانشگاه مدرن سابقه كلیسا را با خود دارد ولی حساب علم و دین را جدا كرده است. گرچه در گذشته اختلافاتی در این خصوص بوده است، ازاین رو دانشگاهیان معتقدند علم باید علم و دین هم باید دین باشد و تقاطعی بین دانشگاهیان و دین داران برقرار نمی گردد. از آن طرف دیدگاه مذهبی ها به لحاظ تئوریك انتظار غالبی است كه اسلام دین جامعی است و همه نیازهای انسان به خصوص علوم انسانی را پاسخگو است. آنها معتقدند نه تنها علم و دین جدا نیستند بلكه در واقع یكی هستند و ما می توانیم این علم را از دین بخواهیم.
خسرو باقری خاطرنشان كرد: من هر دوی این دیدگاه ها را مشكل دار می دانم. بستر دانشگاهی درست است كه به تفكیك علم و دین اعتقاد دارد ولی به خاطر پوزیتویستی كه دارد این نوع تفكیك علم و دین خیلی قابل قبول نیست، به خصوص كه دیدگاه های جدید نشان می دهند علم می تواند با مسائل ناعلمی مثل فرهنگ، دین، متافیزیك و... اجتناب ناپذیر باشد، بدون اینكه علم را از بین ببرد، ازاین رو نسبت علم با سرمایه های فرهنگی باید به صورت كلی مشخص شود.
وی با اشاره به اینكه متاسفانه از دانشگاه مدرن خیلی فاصله داریم، تصریح كرد: دانشگاه های امروز ما یك صورت كاریكاتوری از دانشگاه مدرن دارند و دلیل آن هم سرقت های علمی و بازی با مقالات و... است كه در دانشگاه های ما بسیار نفوذ كرده است. این قضیه در دانشگاه های اروپایی بسیار كمتر است و علم ورزی در آنجا اصیل تر از دانشگاه های ما دیده می شود، ازاین رو دانشگاه های ما از لحاظ ایده مدرن هستند ولی اینكه این مدرن بودن چقدر اصیل و چقدر كاریكاتوری است، جای بحث دارد.
باقری اضافه كرد: به اعتقاد من بازاری شدن و اتفاقی كه برای دانشگاه های ما افتاده این است كه همه را با یك چوب می زنند و می گویند اگر بازاری برای این رشته پیدا نشد، تعطیل می شود، ولی در علم نباید به بازار ختم شویم. باید آدم هایی فارغ بال در پژوهشكده ها و دانشگاه ها فقط فكر كنند و دغدغه عمل نداشته باشند. علم می تواند حوزه های مجزا داشته باشد ولی اینكه همه را با یك معیار بسنجیم و كفایت عملی در این خصوص جواب نمی دهد.
وی تصریح كرد: ادعای دین داران هم از دانشگاه به نظر من مخدوش است یعنی انتظار زیاد از دین داشتن و بدون قدرت پاسخگویی، مثل یك چك سفید بی محل می ماند كه ما بگوییم دین ما جامع است، ولی نگوییم برای جامعه شناسی، روانشناسی، اقتصاد و... چه می خواهد بكند.
باقری با اشاره به دیدگاه آیت الله آملی، مصباح، استاد گلشنی و اساتید دیگر در رابطه علم دینی اظهار داشت: امید است بتوان ایده دانشگاه مدرن و علم دینی را نقادی كرد تا هر كدام از اینها به نقطه ثبات نزدیك تر شوند.
در ادامه این مراسم عماد افروغ با عرضه نقدهایی نسبت به كتاب «یك رؤیا و دو بستر» تصریح كرد: اینكه كشفیات علمی را بدون هر گونه ملاحظات علمی و دینی امكانپذیر ندانیم، حتما باید صفات آن علم بررسی شود. باید دید در این كتاب بر مبنای چه تفسیری از عقل و دین آیت الله جوادی آملی مورد نقد قرار گرفته است. جوادی آملی عقل را ضمن اینكه مستقل می داند از مؤلفه های دین جدا می كند و باید دید در این دیدگاه هر كدام چه جایگاهی دارند. ازاین رو این سؤال مطرح است كه خواه ناخواه در این میان پای عقل وسط می آید و به شكلی مكمل هم می توانند مطرح شوند. به عبارتی نسبت معرفتی و نسبت داوری برای من آشناتر است تا نسبت معرفتی و معرفت شناختی. در مقدمه كتاب در مورد آموزش عالی و تربیت دینی كه عین عبارت جوادی آملی است بحث شده و در این كتاب یك نگرش مسئله محور به موضوعات مطرح شده كه از محاسن این كتاب به حساب می آید.
افروغ در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینكه اگر رابطه عقل و دین به رابطه عقل و خدا تبدیل گردد بعید می دانم كه خسرو باقری پاسخی در این خصوص داشته باشند، اظهار داشت: جوابی كه ایشان به علم دینی می دهند همان جوابی است كه به نسبت معرفتی داده می شود و من هم آن را می پذیرم. او اعتقاد دارد علم مبتنی بر یكسری پیش فرض هاست كه شامل علم دینی هم می گردد اما فرضیه نمی تواند به دست دهد. اینجا دو سؤال مطرح می گردد كه اولا چرا فرضیه نباشد؟ دوم اینكه اگر معرفت نسبی است شامل پیش فرض هم می گردد. معرفت گذرا است و ناظر به یك امر ناگذرا است كه هستی خوانده می گردد. ما درك مطابق و واقع نمی توانیم داشته باشیم و این درك فقط متعلق به خداست، ازاین رو نمی توانیم دیدگاه انطباق گرا داشته باشیم. باقری از مطابقت بهره ای از واقعیت یاد می كند كه درك فرد از واقع صرفا یك امر خنثی و عاری از فرهنگ نیست كه ظاهرا قابل قبول است. از نظر من علم بدون التقاط امكان ندارد و تمام علم هایی كه شكل گرفته یك گذشته ای در آن بوده است. باید نسبت به التقاط با تسامح بیشتری برخورد نماییم.
وی اضافه كرد: یك بحث دینی در ارتباط با علم دینی وجود دارد كه كسانی كه معتقد به علم دینی هستند باید بگویند داور آن كیست. وقتی ادعایی در مورد واقع دارید، داور هم باید واقعی باشد و بنده معتقدم كه انطباق با واقع نیست و به كفایت عملی در این خصوص اعتقاد دارم. كفایت عملی مورد نظر من، علم را به هستی شناسی و معرفت شناسی مقدم می داند. همه كسانی كه به شكلی پای كفایت عملی را به میان می كشند نباید متهم به انگارنگاری شوند. در جایی دیگر در علم انسانی مسئله ای مطرح می گردد كه می توان ادعای علم دینی را در آنجا پی گرفت.
عماد افروغ در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به رابطه تربیت و دانشگاه و دین و تربیت افزود: دانشگاه، تربیت و دین مثلثی را شكل می دهند كه نشان از رفتارشناسی مؤلف در كتاب «یك رؤیا و دو بستر» دارد و در منسك گرایی با باقری موافق نیستم. آیا تمام دین داران عالم دین خویش را معطوف به دلایل دارند یا معطوف به علتند؟ رمز و راز و حیرت در رفتار انسان ها مربوط به حیطه منفك است.
وی اضافه كرد: بازاری شدن دانش معیار سنجش نیروی سه گانه آدمی و تفكیك عقل نظری و عملی و خلاقیت مربوط به قدمای باستان است. من جدایی سه عقل را بر نمی تابم و معتقدم این ها به هم ارتباط دارند و به تفاوت در عین ربط در این مسئله معتقدم كه نمی توان آنها را نادیده گرفت. اكنون بحث كمیت گرایی آفت دانشگاه های ما است و بارها این مسئله را مطرح كرده ام ولی در جامعه ما به آن عمل نشده است و متاسفانه این دردی است كه در دانشگاه ها به محتواها اهمیت داده نمی گردد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب