یادداشت؛
ارزش جهانی علم و مسئله علم دینی، علم دینی در بستر علم جهان شمول
به گزارش عطر حرم در روایات و سنت فلسفی اسلامی علم دارای ارزشی جهان شمول بوده و در هر كجا و توسط هر كسی تولید شود معتبر است. این أمر در ظاهر مسئله با طرح علم دینی دارای نوعی تضاد است.
خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه_روح الله عسگری: علم در سنت اسلامی همواره أمری مطلوب بوده است بگونه ای كه تأكیدات فراوانی به یادگیری آن شده است. از اطلاق این روایات می توان در نظر گرفت كه هیچ محدودیتی چه از جانب منبع آموزش و چه از ناحیه نوع علم مطرح نشده است. پدیده ای كه امروزه با آن مواجهه هستیم تقسیم علم، به الهی و الحادی یا خوب و بد است كه در ابتدا چنین به نظر می آید كه تضادی با روایات اسلامی دارد. از سوی دیگر این تقسیم بندی به نظر با فلسفه اسلامی هم سر تضاد دارد چونكه علم در فلسفه اسلامی به تصور مطابق با واقع اطلاق می شود. ازاین رو یافته شما یا مطابق با واقع است كه در آن صورت علم نامیده شده و یا خلاف واقع است كه در آن صورت جهل است. ازاین رو نقطه مقابل علم، جهل قرار دارد و تقسیم بندی و ایجاد تقابل میان دو نوع علم، خلاف سنت فلسفه اسلامی به نظر می آید. به عبارت دیگر در روایات و سنت فلسفی اسلامی، علم دارای ارزشی جهان شمول بوده و در هر كجا و توسط هر كسی تولید شود معتبر است. این أمر در ظاهر مسئله با طرح علم دینی دارای نوعی تضاد است. برای گریز از این اشكال اغلب اندیشمندان معتقد به علم دینی بازگشت تقسیم بندی علم به دینی و غیر دینی را نه به خود علم بلكه به أمر دیگری دانسته اند. در واقع ایشان ضمن پایبندی به ارزش علم ولو آنكه در غرب تولید شده است به سنت اسلامی وفادار مانده اما در عین حال با بازگرداندن مقسم شكل گیری علم دینی و غیر دینی، به أمری غیر از خود علم مسئله دینی سازی علم را دنبال می كنند. دراینجا به نظرات سه تن از اندیشمندن مختلف كه ضمن پایبندی به ارزش علم و علم مطابق با واقع، از علم دینی سخن می گویند اشاره خواهیم كرد.مهدی گلشنی: از منظر وی دانشی كه برگرفته از تجربه صرف باشد همواره در همه جای عالم معتبر است، اما مشكل ما با كلان نظریه هایی است كه علاوه بر پایه های آزمایشگاهی از جهان بینی های مختلف تغذیه می شوند. ایشان برای توضیح مدعای خود مثال های گوناگونی می آورند. برای نمونه ایشان معتقد اند كه اصل آنتروپی كه معتقد به نظم خارق العاده جهان بگونه ای است كه امكان حیات در آن فراهم می شود، اصلی تجربی و صحیح است و می توان به آن برچسب علم خالص زد. اما بر طبق این آزمایش نظریه شكل می گیرد تحت عنوان جهان های موازی كه می گوید بی نهایت عالم در عرض یكدیگر قرار دارند كه تنها در یكی از آنها به فراهم بودن شرایط امكان حیات وجود دارد. به صورت ساده شده اگر بخواهیم این نظریه را توضیح دهیم چنین است كه فرضا اگر جهان زمانی امكان حیات در آن فراهم باشد كه فاصله الكترون ها نسبت به هسته های تشكیل دهنده آن ده اپسیلون باشد در آن صورت ما با بی نهایت جهان مواجه هستیم كه فاصله جهان اول یك اپسیلون، فاصله جهان دوم دو اپسیلون و الی آخر و در بین این بی نهایت جهان تنها جهان ما كه فاصله الكترون از هسته ده اپسیلون هست امكان حیات وجود دارد. مسئله ای كه در اینجا مطرح می شود آن است كه این كلان نظریه جهان های موازی نه بر مبنای تجربه بلكه حاصل از یك جهان بینی است. ازاین رو هنگامی كه سخن از آزمایش تجربی در بین است، دینی و غیر دینی مطرح نیست اما هنگامی كه سخن از كلان نظریه های مبتنی بر جهان بینی است در اینجا سخن از دینی و غیر دینی مطرح می شود. ازاین رو ایشان همچنان معتقد به ارزش جهانی علم بوده اما در عین حال سخن از علم دینی در مقابل علم غیر دینی مطرح می كنند.آیت الله جوادی آملی: ایشان هم مطابق با سنت روایی اسلامی علم را پدیده ای پرارزش دانسته و معتقدند از آنجائیكه علم پرده از خلق خداوند بر می دارد نه تنها خنثی بلكه بالذات دینی است. در واقع ما به همان دلیل كه علومی مانند تفسیر را كه پرده از كلام الهی بر می دارند دینی می نامیم، علمی مانند فیزیك و … را به علت آنكه پرده از آثار صنع الهی بر می دارند دینی می نامیم. حالا این پرسش مطرح می شود كه چگونه روزنه ای برای باز كردن علم دینی در مقابل علم الحادی در اندیشه ایشان باز می شود. ایشان با مطرح كردن مسئله نسبت فلسفه با علم معتقدند فلسفه تنها علمی است كه در لحظه تولد سكولار بوده، اما در ادامه یا الحادی است و یا الهی از همین رو اگر علمی از فلسفه الحادی تغذیه كند به واسطه نسبتش با فلسفه الحادی خوانده می شد. در نتیجه ایشان هم علم را دارای ارزش جهان شمول می دانند اما ریشه دینی و یا غیر دینی بودن را نه به خود علم بلكه به فلسفه باز می گردانند.آیت الله مصباح یزدی: ایشان در تعریف علم می فرمایند كه: علم مجموعه مسائلی است كه گرد یك مبحث كلی جمع شده اند و هرگونه كوشش برای كشف این مسائل، علم به حساب می آید. ازاین رو تلاش ها چه از جانب عالم غربی و چه از جانب عالم مسلمان متصف به صفت علم شده و دارای ارزش و اعتبار است. ایشان میان دو دسته از گزاره های رشته های علمی تقسیم بندی می كنند. گزاره های كشفی كه سخن از اكتشاف عالم می زنند و از هست ها نكاتی را مطرح می كنند علم بوده و متصف به صفت دینی و غیر دینی نمی شوند اما تنها كار علم كشف نیست بلكه علم با كمك نظام ارزشی مبادرت به دادن راهكار می كند. برای مثال علم اقتصاد گاهی می گوید كه رشد بانك ها می تواند از راه خلق پول منجر به رشد نقدینگی شود. این گزاره كه از جنس هست و نیست بوده علم است و نمی توان آنرا متصف به دینی و غیر دینی كرد اما گاهی علم به كمك نظام ارزشی می گوید كه نظام بانكداری باید بسته باشد بدین معنا كه بانك مركزی عمده پول سپرده شده در بانك ها را در نزد خود بلوكه كند و گاهی خلاف این را می گوید. گزاره های باید و نباید دیگر از عهده علم خارج است بلكه برآمده از نظام ارزشی هستند پس در اینجا می توان سخن از علم دینی و غیر دینی زد ازاین رو در اینجا هم علم دارای ارزش جهان شمول بوده اما نظام ارزشی می توان آن را متصف به دینی و غیر دینی كند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب