به مناسبت شهادت رئیس مذهب تشیع؛
سفارش امام صادق(ع) به شیعیان در مورد اهل سنت
عطر حرم: امام صادق (ع) با مخالفان فكری و اعتقادی خود به نرمی سخن می گفتند و با آنها مناظره می كردند. پس سفارش امام در مورد مخالفین اعتقادی -نه معانیدن و دشمنان- ارتباط و گفتگوست.
خبرگزاری مهر - گروه دین و اندیشه: یكی از سفارش های مهم امام صادق (ع) به شیعیان كه همواره مورد بحث و بررسی بوده و در شرایط حال حاضر جهان اسلام از اهمیت دوچندانی برخوردار است، سفارش این امام بزرگوار در مورد وحدت و مواجهه با مخالفین شیعه است.آن حضرت در روایتی كه در كتاب شریف كافی و همینطور تحف العقول آمده، فرمودند: به عیادت مریض های اهل تسنن بروید! امانت آنها را ادا كنید! به نفع آنان در دادگاه شهادت دهید! در تشییع جنازه مردگان آنها حضور پیدا كنید! در مساجد آنها نماز بگذارید! تا بگویند كه فلانی جعفری است بگویند فلانی شیعی است كه این گونه عمل می كند و این من را خوشنود می سازد!پس با این توصیف پس از قرآن و پیامبر اسلام (ص)، امام صادق (ع) را به حقیقت می توان نخستین منادی وحدت نامید. چون كه برای همدلی بین مسلمانان فرمودند: «من صلی معهم فی الصف الأول كان كمن صلی خلف رسول الله» یعنی كسی كه به همراه برادران اهل تسنن در صف اول نماز جماعت شركت نماید مانند كسی است كه پشت سر رسول خدا صلی الله ضد وآله نماز خوانده و به او اقتدا كرده باشد. به مناسبت شهادت امام صادق به بازخوانی سیره آن حضرت در مورد مواجهه با مخالفین و اهل سنت خواهیم پرداخت: نحوه تعامل امام صادق (ع) با علمای غیر شیعه و اهل سنتحجت الاسلام مسائلی در مورد نحوه تعامل امام صادق (ع) با علمای غیر شیعه و اهل سنت به خبرنگار مهر اظهار داشت: امام صادق (ع) آن قدر رفتار پسندیده ای با علمای اهل سنت داشتند و با آنها هم نشینی داشتند كه این افراد احساس نمی كردند با شخصیتی روبرو هستند كه ریاست یك مذهب مخالف آنها را به عهده دارد. تا جایی كه این افراد مرید و هم نشین امام صادق (ع) می شدند. همواره با حضرت بودند و سفرهای بسیاری با حضرت رفتند و در منزل امام صادق (ع) حضور پیدا می كردند. وی افزود: این علما، خاندان (ع) و به خصوص امام صادق (ع) را به خوبی می شناختند و به فضل و علم و منزلت خاندان (ع) پی برده بودند. ابو زهره عالم سنی می نویسند كه «ما أجمع علما الاسلام علی اختلاف طوائفهم فی أمر كما أجمعوا علی فضل الامام الصادق و علمه»؛ هیچ كدام از علمای اسلام در هیچ امری اجماع ندارند این گونه كه بر فضل و علم امام صادق (ع) اجماع دارند. وی ادامه داد: اگر كتاب های اهل سنت را بررسی نماییم كتابی را پیدا نمی نماییم كه در آن از امام صادق (ع) معارفی را منتقل كرده باشد و به واسطه آن به امام صادق (ع) بدگویی كرده باشند. معاشرت ها و اخلاق پسندیده امام صادق (ع) سبب شده بود آنها انصاف را رعایت نمایند. حجت الاسلام مسائلی اظهار داشت: مالك بن انس هم یك گفتار خیلی معروف در مورد امام صادق (ع) دارد كه «ما رأت عین و لا سمعت أذن و لا خطر علی قلب بشر افضل من جعفر بن محمد الصادق فضلا و علما و عبادتا و ورعا»؛ هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده و بر دل هیچ بشری خطور نكرده است؛ كسی كه از جهت فضل و علم و عبادت و ورع برتر از امام جعفر صادق (ع) باشد. این امر به واسطه این بوده است كه با امام صادق (ع) برخورد داشته اند و درب خانه امام صادق (ع) بر روی آنها باز بود. برای مثال مالك بن انس كسی است كه با امام صادق (ع) سفر حج می رود، از امام صادق (ع) روایت نقل می كند. وی افزود: او بیان می كند كه مدتی خدمت جعفر بن محمد مشرف می شدم، او اهل مزاح بود و همواره تبسم ملایمی بر لب هایش نقش می بست. آنگاه كه در محضر او نامی از حضرت رسول خدا (ص) برده می شد رنگ به كبودی و سپس زردی می گرایید. مدتی با او رفت وآمد داشتم و او را خارج از سه حالت ندیدم، یا نماز می گذارد یا روزه بود و یا به قرائت قرآن اشتغال داشت. هیچگاه بدون وضو از حضرت رسول (ص) نقل حدیث نمی كرد و سخنی به گزاف نمی گفت. ایشان به تعبیر قرآن از آن دسته از علمای زاهدی بود كه ترس از خدا سراسر وجودش را فراگرفته بود. هیچگاه به خدمت او شرفیاب نشدم جز اینكه زیرانداز خویش را از زیر پای خود برمی داشت و زیر پای من می گذاشت. وی ادامه داد: در نقلی دیگر از مالك بن انس آمده است كه وقتی به محضر امام صادق (ع) وارد می شدم برای من پشتی و تكیه گاه می گذاشتند و برای من ارج و منزلت قائل می شدند. او از امام صادق (ع) نقل می كند كه می فرمودند: «یَا مَالِكُ إِنِّی أُحِبُّك»؛ ای مالك من حقاً تو را دوست دارم و مالك ادامه می دهد كه من در مقابل این سخن مسرور می شدم و حمد خدا را به پاس این محبت حضرت به جا می آوردم.نحوه تعامل امام صادق (ع) با عامه مردم اهل سنتحجت الاسلام مسائلی در مورد نحوه تعامل امام صادق (ع) با عامه مردم اهل سنت و انتظار امام از شیعیان در مورد تعامل با اهل سنت اظهار داشت: سیره و رفتار امام صادق (ع) در دید عمومی و كلان نسبت به همه مسلمانان همچون تعاملشان با علمای اهل سنت بود. درِ خانه امام صادق (ع) بر روی همه مسلمانانی كه نیازمند بودند و مشكلی داشتند باز بود. از حضرت سوال می كردند، كمك می خواستند و امام صادق (ع) هم به قدر توان كمكشان می كردند. از سوی دیگر حضرت (ع) شیعیان خویش را به خوش رفتاری سفارش می كردند. این سفارش آن قدر بسیار است كه خود می تواند كتابی مفصل درباره امام صادق (ع) شود. وی افزود: بعنوان مثال در سفارش به پیروان، امام صادق (ع) می فرمایند: «اقْرَأْ عَلی مَنْ تَری أَنَّهُ یُطِیعُنِی مِنْهُمْ وَ یَأْخُذُ بِقَوْلِیَ السَّلَام»؛ به هر كس مواجه شدی و فكر كردی از من اطاعت می كند، سلام مرا به او برسان و سپس از سفارش های خویش را بیان می كنند كه با اهل سنت بهترین رفتار را داشته باشید، «صَلُّوا عَشَائِرَكُمْ، وَ اشْهَدُوا جَنَائِزَهُمْ، وَ عُودُوا مَرْضَاهُمْ، وَ أَدُّوا حُقُوقَهُم»؛ در بین این ها نماز بخوانید، در تشییع جنازه شان شركت كنید، مریض هایشان را عیادت كنید و سفارش های فراوان دیگر. در آخر می فرمایند بگونه ای رفتار كنید كه وقتی این افراد شما را با این رفتار پسندیده می بینند بگویند او شیعه است و پیروی امام صادق (ع) است. مسائلی در پاسخ به این سوال كه آیا این رفتار امام ناشی از تقیه بوده است اظهار داشت: تقیه ای كه این افراد از آن یاد می كنند تقیه ای است كه به واسطه آن جان و اموال خویش را از دیگران حفظ نماییم. اگر ما نگاه باردیگر ای به روایات تقیه و تفسیر علما از تقیه داشته باشیم متوجه می شویم كه ما دو نوع تقیه داریم. یك نوع تقیه خوفی كه عاملش ترس و برای حفظ جان و مال است. اما نوع دیگر تقیه، تقیه مداراتی است. در تقیه مداراتی، طرف مقابل می داند كه شما شیعه هستی، اما شما بگونه ای رفتار می كنی كه عدم تعصب و خصومت خودت را بیان كنی. وی افزود: در تقیه مداراتی بیان می نماییم كه تعصبی در اندیشه دینی خودمان نداریم بدین معنا كه برخورد تند و ناشایست با دیگران نمی نماییم، طرف مقابل را بعنوان مسلمان می شناسیم باآنكه اختلاف مان در بحث ولایت خاندان (ع) پابرجا می باشد. اگر ما این گونه رفتار نماییم دیگران خواهند گفت این قرائتی كه امام صادق (ع) از اسلام بیان كرده است چه قرائت پسندیده و درستی است و این بهترین تبلیغ است. وی ادامه داد: انسان هرچه از فضیلت تشیع صحبت كند اما رفتارش ناشایست باشد نمی تواند دیگران را مجذوب تشیع كند، بلكه دور می كند. اما اگر حرف های پسندیده و حق بودن مكتب تشیع را در گفتار بیان كند و در عمل هم آنرا نشان دهد، بالاترین تأثیرها را بر مسلمانان خواهد داشت و آنها را جذب خواهد نمود. حتی اگر سخنان حق خاندان (ع) هم بیان نشود اما از سوی مقابل دستگیری شود، با آنها حسن معاشرت داشته باشد و زبان را از توهین به مقدسات آنها نگه دارد می تواند بهترین هدایت برای آنها باشد. این كارشناس دینی اظهار داشت: ازاین رو تقیه مداراتی كه از روی خوف و ترس نیست می تواند در كشور ما هم كه اكثریت شیعه هستند و اساس حكومت با شیعیان است جاری باشد و این گونه اهل سنت را به سمت افراط گرایی به معنای دشمنی با تشیع نكشانیم. امروزه دشمنان شیعه ازجمله وهابیت و داعش و غیره می خواهند از میان اهل سنت جذب داشته باشند و مستمسكشان این است كه شیعه دشمن شماست. حجت الاسلام مسائلی اضافه كرد: در میان شیعیان هم امكان دارد اختلاف نظری و فكری و روایی وجود داشته باشد ولی نمی گوییم كه باقی شیعیان برادر ما نیستند و دشمن ما هستند. ازاین رو ما باید حد و مرز دشمنی را بشناسیم. ما با كسانی دشمن هستیم كه در اصول اسلامی نمی توانیم جمع بشویم برای مثال كسی كه نبوت و توحید را قبول نداشته باشد و با خاندان (ع) دشمن باشد. این در شرایطی است كه خیلی از اهل سنت نسبت به خاندان (ع) ارادت دارند. خیلی از ایشان خاندان (ع) را جزو اولیای الهی، صاحب كرامت و صاحب منزلت های معنوی بالا می دانسته اند. برای مثال اهل سنت كرامات و فضائل زیادی از حضرت زهرا (س) نقل می كنند كه شاید بعضی از شیعیان از نقل این فضائل انگشت به دهان بمانند. وی افزود: خیلی از هم نشینان امام صادق (ع) و كسانی كه به خانه ایشان رفت وآمد داشتند اهل سنت بودند. مالك بن انس می گوید كه اگر كسی به خلفا توهین و لعن كند كافر و فاسق است. با در نظر گرفتن این امر اگر حتی یك گزارش ضعیفی از امام صادق (ع) در خصوص اینكه ایشان لعن می كنند وجود داشت؛ آیا مالك بن انس چنین بیان و مدح والایی را در مورد حضرت بیان می كرد كه «ما رأت عین و لا سمعت أذن و لا خطر علی قلب بشر افضل من جعفر بن محمد الصادق فضلا و علما و عبادتا و ورعا». آیا این مدح های والا را بیان می كرد!؟ هرگز! او چنین رفتارهایی ولو در خصوصی ترین مجالس امام صادق (ع) نمی دیدند. او در آخر اظهار داشت: امام صادق (ع) و اصحابشان گاهی به جهت اینكه توجه این افراد را جلب كنند و تعصبات مذهبی برانگیخته نشود مدح هایی ظاهری را از این افراد و حتی خلفای پس از پیامبر بیان كرده اند كه در كتاب های آنها هم آمده است. هرچند ما می توانیم از این موارد برداشت تقیه نماییم اما پی می بریم كه می توانیم از اهل سنت به نیكی نام ببریم. برخی از متعصبین ناآگاه به كسانی كه مثلاً از لفظ «جناب عمر» یا «جناب ابوبكر» استفاده می نمایند اعتراض می كنند. درحالی كه ائمه ما این گونه رفتار می كردند هرچند انتقادات را هم بیان می كردند. باید در نظر داشته باشیم اگر مبنا را بر توهین قراردادیم انتقادات شنیده نمی گردد و حجاب مذهبی مانع شنیدن حرف ها می شود.فرقه ها و گروه های انحرافی در زمان امام صادق (ع)حجت الاسلام جباری هم در پاسخ به سوالی در مورد اینكه امام صادق (ع) در دوره حیات خودشان با چه مخالفین و چه فرقه و گروه های انحرافی روبه رو بودند؟ به خبرنگار مهر اظهار داشت: عصر امام صادق (ع) دوره بروز و رشد نحله ها و مكاتب فكری، اعتقادی و مذاهب فقهی است. در دوره این امام هنوز خوارج بعنوان یك گروه سیاسی و فكری فعالیت می كردند. همینطور در دوره امام صادق (ع)، گروه مرجئه هم بود كه پیشینه اش به قرن اول برمی گشت و این گروه در جهت اهداف دستگاه خلافت بنی امیه فعالیت می كرد. معتزله هم در قرن دوم از دل گروه مرجئه پدید آمد. وی ادامه داد: همینطور در دوره امام صادق (ع) كم كم گروه های فقهی هم به وجود آمدند، گروه هایی كه البته پیشینه شأن به قرن اول و انحراف ایجادشده از خط امامت بعد از رسول اكرم (ص) بر می گشت. در دوره امام صادق (ع) افرادی همچون ابوحنیفه و مالك بن انس در عرصه فقه خود نمایی كردند. این دو هنوز هم پیروان زیادی را در بین مسلمانان اهل سنت دارند و با وجود اینكه مخالف امام صادق (ع) بودند، اما با ایشان ارتباط داشتند. محمد ادریس شافعی و احمد بن حنبل از امامان مذاهب اهل سنت هم گرچه معاصر امام صادق (ع) نبودند، اما از شاگردان این امام حدیث آموختند. این كارشناس دینی افزود: در زمان امام صادق (ع) افرادی بودند كه جزو مادی گراها به شما می رفتند و خدا را قبول نداشتند، آنها اصطلاحاً جزو زنادقه به حساب می آمدند، مثلاً ابن ابی العوجاء یكی از زندیق های معروف عصر امام صادق (ع) بود.مواجهه امام با مخالفینجباری در پاسخ به سوالی در خصوص اینكه امام صادق (ع) چگونه با مخالفین خود رفتار می نمود، اظهار داشت: یك اصل كلی كه امام صادق (ع) در برخورد با مخالفان فكری و اعتقادی داشتند، بحث تبیین، روشنگری و ارتباط بود تا با این راه بتوانند حداكثر هدایت و ارشاد را در شخص مقابل داشته باشند. امام صادق (ع) این شیوه را هم در مقابل غیر شیعه و هم در مقابل غیر مسلمانان و زنادیق داشتند. وی افزود: بعنوان مثال مالك بن انس از شیعیان امام صادق (ع) نبود، اما او كه در مدینه ساكن بود، با امام صادق (ع) ارتباط داشت و به خانه ایشان می رفت. خود این رفت و آمد مالك به خانه امام صادق (ع) نشان داده است كه امام به او روی خوش نشان می داد. مالك بن انس می گوید كه من به صورت مستمر به محضر امام صادق (ع) می رسیدم و ایشان به من احترام می گذاشت و امام صادق (ع) به من می اظهار داشت كه من، تو را دوست دارم. مدیر گروه تاریخ مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) اظهار داشت: امام صادق (ع) از این برخورد اسلامی و قرآنی برای جذب اخلاقی مخالف استفاده می نماید. مالك بن انس گرچه جزو سران مخالفین بود، اما از لحاظ اخلاقی تحت تأثیر امام صادق (ع) قرار گرفت و مدح ایشان را می كرد. مالك می گوید كه من هرگاه من بر امام صادق (ع) وارد می شدم، ایشان با من گرم می گرفت و مرا در جای خوبی می نشاند. مالك همینطور در مسافرت حجی با امام صادق (ع) بود و حالات عرفانی ایشان را بعد از این سفر برای دیگران توضیح داد.رفتار نرم امام صادق (ع) با ابوحنیفهوی اضافه كرد: شبیه این رفتارها را در مناظرات امام صادق (ع) با ابوحنیفه هم شاهد می باشیم كه امام تا آن جایی كه ممكن بود، رفتار نرمی را با ابوحنیفه داشتند. همچنین در رفتار امام صادق (ع) با زنادقه و مخالفان غیرمسلمان هم شاهد چنین برخوردهایی هستیم. البته باید توجه داشته باشیم كه رفتار امام صادق (ع) همیشه اینگونه نبود. در مواردی هم امام در عین داشتن رفتار نرم با طرف مقابل، حجت را بر او تمام كرد و بعد از آن لازم بود كه امام صادق (ع) یك برخورد تند و تشر به طرف مقابل بزند تا او بیدار شود. جباری با اشاره به مناظرات امام صادق (ع) اظهار داشت: امام صادق (ع) با ابوحنیفه مناظره كرد، ایشان همینطور با فقهای زمان خود و حتی زندیق ها هم مناظراتی داشته اند. امام صادق (ع) علاوه بر اینكه خودشان مناظره می كردند، فن مناظره را به اصحاب خود همچون مفضل و هشام بن حكم تعلیم دادند، هشام بن حكم یكی از مناظره كننده های قوی در عصر خودش بود. البته امام صادق (ع) بعضی از اصحاب خودشان كه توانایی مناظره نداشتند را از این كار نهی می كردند. وی افزود: یك اصل در برخورد امام صادق (ع) با مخالفان، تبیین حقیقت مذهب از جانب ایشان بود. امام صادق (ع) در مناظرات از شیوه بیان نرم و استدلالی استفاده می كردند و این مناظرات تأثیرگذار بود و حتی مواردی هم به تشیع مخالفان منجر گردید، بعنوان مثال می توان در این خصوص به مناظره امام صادق (ع) با مرد شامی اشاره نمود. شام در آن زمان تحت تأثیر بنی امیه بود، یكی از مردان شهر شام با سفر به مدینه از امام صادق (ع) خواست كه با او مناظره كند. امام در نزد اصحاب برجسته خود همچون هشام بن حكم نشسته بود و به آن مرد شامی اظهار داشت كه بیا با اصحاب من مناظره كن، اگر بر آنها غالب شدی، بر من هم غلبه خواهی كرد. سپس امام صادق (ع) به وی خاطرنشان كرد كه در چه زمینه ای می خواهی مناظره كنی، امام اصحاب خویش را در زمینه های مختلف همچون فقه، متخصص بار آورده بود. در نهایت آن مرد شامی در مناظره با اصحاب امام صادق (ع) مغلوب شد و پس به امام اظهار داشت كه من را از اصحاب خود قرار بده و امام صادق (ع) هم به اصحاب خودشان گفتند كه این مرد شامی را تعلیم بدهید.درس هایی از سیره امام صادق (ع)این كارشناس دینی در مورد درس های سیره امام صادق (ع) اظهار داشت: اصل اول در برخورد با مخالفان كه یك اصل قرآنی است و از سیره معصومان گرفته شده، رابطه بیشتر است. ما باید بین مخالفان فكری و معاندین تفاوت قائل شویم، در برخورد با دشمنان و معاندین مجال بحث، مناظره و گفت گو نیست و باید به صورت عملی با او برخورد نماییم، بعنوان مثال داعش به خون شیعه تشنه است و در برخورد با داعش مناظره مطرح نیست. اما در برخورد با مخالف فكری و اعتقادی باید با او نرم سخن گفت. امام علی (ع) تا زمانی كه خوارج دست به سلاح نبردند، با آنها گفتگو می كرد. امام صادق (ع) هم با مخالفان فكری و اعتقادی خود به نرمی سخن می گفتند و با آنها مناظره می كردند و استدلال های امام در وجود این مخالفان تأثیر می گذاشت. بخشی از مناظرات امام صادق (ع) را مرحوم طبرسی در كتاب احتجاج جمع آوری كرده است.
منبع: عطر حرم
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب