محمد عرب صالحی عنوان كرد؛
خطر قطع ارتباط با تراث علمی
عطر حرم: حجت الاسلام عرب صالحی معتقد می باشد احاطه بر اقوال علمای گذشته و ادله آنان و تجزیه و تحلیل آن سهم مهمی در پیدا كردن اجتهاد دارد فلذا لزوم دارد كه در تدریس علوم دینی تاریخچه مسائل بررسی شود.
به گزارش عطر حرم به نقل از مهر، حجت الاسلام محمد عرب صالحی، رئیس پژوهشکده حکمت و دین پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در یادداشتی به اهمیت تراث علمی گذشته و خطر قطع طلاب و پژوهشگران با این تراث پرداخته است؛
با نگاهی به دروس خارج حوزه علمیه یک نکته به وضوح خودنمایی می کند و آن اینکه در نوع دروس بررسی تاریخچه مسئله کنار گذاشته شده است. قبل از این بوده اند مدرسینی که در هر مسئله فقهی یا اصولی ابتدا تاریخ مسأله را از شروع پیدایش تا کنون در فقه یا اصول شیعه و اهل سنت بررسی می کرده اند. الآن هم کم و بیش هستند مدرسان محقق و توانمندی که بر این عهد استوار مانده و دروس مجتهدپروری دارند، اما تعداد این درس ها اندک است.
نکته مهمتر موضوعی است که تا قبل از این هم بسیار نادر بوده و خود امری بس مهم و قابل توجه است و آن بررسی تاریخ تطور مسائل علم است که بسی سخت تر از پیشین است. در تقریرات فقهی جسته و گریخته به برخی موارد بر می خوریم که برای تثبیت یا رد یک نظر، تاریخ تطور آن بررسی شده، اما چنین امر مهمی در نوع درس ها و کتب امری مغفول مانده است. هر دو برای تربیت شاگرد و به جهت اینکه شاگردانی مجتهد بار بیایند بسیار مؤثر است. هر دو به جهت اینکه ذهن شاگردان را باز کرده و منحصر به دیدگاه های استاد نکند بسیار مؤثر است هر دو به جهت اینکه رابطه با تراث علمی باقی بماند بسیار مهم است.
امروز در حوزه، درسی به نام تاریخ تطور مسائل اصول یا مسائل فقهی نداریم یا لااقل بنده سراغ ندارم. احاطه بر اقوال فحول و علمای گذشته و ادله آنان از یک سو و با اهمیت تر از آن تجزیه و تحلیل آن سهم مهمی در پیدا کردن ملکه اجتهاد دارد. امروز نوع شاگردان و طلاب اگر مباحثه ای در کار باشد به همان گفته های استاد بسنده کرده و همان را بازگو می کنند و این برایشان نهایت کار مطلوب است. احاطه بر تاریخ تطور یک مسأله اولاً ملاپرور است، ثانیاً از فتوا دادن های بدون پشتوانه علمی جلوگیری می کند، ثالثاً احساس رسیدن به ملکه اجتهاد را سال ها به تأخیر می اندازد. رابعاً به استقلال رأی مجتهد کمک می نماید و به او جرأت بر فتوای جدید البته مبتنی بر اصول و قواعد علمی می دهد. الان مهمترین زنگ خطر که به صدا در آمده این است که یک استاد یا طلبه خودرا از انظار و تراث گذشتگان بی نیاز ببیند.
در سالهای اخیر در بعضی رشته ها مثل علم کلام، تحقیقاتی درباب تاریخ تطور مسائل آن علم توسط بعضی از پژوهشگران انجام شده و به خوبی مورد استقبال محافل علمی حوزوی و دانشگاهی هم واقع شده است.
در حوزه علوم اسلامی حوزوی درباب تاریخ مسائل علومی مثل فقه و تفسیر قدمهایی برداشته شده و تدوین دائرة المعارف های فقهی و قرآنی نویدبخش ورود حوزه های علمیه به این امر مهم می باشد، اما هیچ یک حاوی تاریخ تطور مسائل و چرایی و چگونگی تطورات نیست. در همین خصوص هم سوگمندانه باید گفت نخستین دانشنامه قرآنی که تدوین و چاپ شد توسط دانشگاه لیدن هلند و با مشارکت دانشمندان عمدتاً غیر مسلمان انجام گرفته است؛ مشخص است چنین دانشنامه ای قاعدتاً نباید با اصول و قواعد و مبانی ما سازگار باشد؛ امروزه در دنیا نگاه به دانشنامه ها نگاه به یک کتاب مرجع است؛ یعنی کسی بخواهد قرآن مسلمانها را بفهمد طبعاً سراغ دانشنامه ها می رود.
به نظر می رسد پیشنهادات ذیل بعنوان قدم اولیه بتواند تحرکی ولو اندک در زمینه علم اصول در این راستا ایجاد کند؛ شبیه همین طرح در دانش فقه هم دقیقاً قابل اجراست.:
۱. طرح هدایت و تجمیع پایان نامه های سطح چهار در موضوع تاریخ تطور مسائل علم اصول زیر نظر یک گروه مشخص از اساتید متبحر در علم اصول. به هدف تدوین تاریخ تطور مسائل علم اصول.
۲. طرح هدایت و تجمیع پایان نامه های سطح سه در موضوع تاریخ مسائل علم اصول زیر نظر یک گروه مشخص از اساتید متبحر در علم اصول. به هدف تدوین تاریخ مسائل علم اصول (دائرة المعارف علم اصول)
۳. طرح اجرای مصاحبه در این مساله با اساتیدی که دراین زمینه ورود کرده اند با سلسله سوالات مشخص و تدوین آن در مجلدات خاص.
۴. تأسیس یک مجله با عنوان تاریخ تطور مسائل علم اصول
۵. تأسیس یک مجله با عنوان تاریخ مسائل علم اصول
۶. تشکیل کلاس های تدریس تاریخ تطور مسائل علم اصول
۷. ایجاد یک گرایش اصلی با عنوان تاریخ تطور مسائل علم اصول ذیل مراکز تخصصی فقه و اصول در مقطع سطح ۴ در امتداد تربیت اساتید متخصص در این عرصه مطالعاتی
۸. برگزاری نشست های علمی تخصصی در اصل موضوع و در مسائل آن با شرکت اساتید فن.
۹. بدیهی است کار اساسی باید از پایه شروع شود و حداقل از سطوح عالی، هم اساتید در تدریس خود و هم فضلا در تحقیقات پژوهشی خود ورود جدی و منسجم به این مباحث داشته باشند. تا با ادامه آن در دروس خارج، این امر نهادینه شود.
در اختتام توجه به این نکته را لازم می دانم و آن اینکه لازمه بقای یک حوزه پویا و روزآمد برنامه ریزی برای تحول مدام در جهت ارتقای آن است و بدون تحول و ارتقا حتی به زلالی آب هم باشد اگر در برکه ای ماند و از سیلان و تحول بازماند تدریجاً از یک جریان تأثیرگذار در عالم اسلام به یک موجود کم اثر تبدیل گشته و کسانی که اهلیتش را ندارند جای خالی آنرا پر خواهند کرد. بطور قطع چنین نخواهد شد.
منبع: عطر حرم
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب