كتاب بین المللی سازی آموزش عالی نقد و بررسی گردید
عطر حرم: در ادامه مجموعه نشست های علم و جامعه، نشست نقد و بررسی كتاب بین المللی سازی آموزش عالی در پژوهشكده مطالعات فرهنگی و اجتماعی به صورت مجازی- حضوری اجرا شد.
به گزارش عطر حرم به نقل از مهر، در نشست نقد و بررسی کتاب «بین المللی سازی آموزش عالی» شامل استراتژی ها، راهبردها و تکنیک ها در توسعه ارتباطات علمی نوشته عباس قنبری باغستان، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران بعد از معرفی کتاب توسط نویسنده کتاب، هادی خانیکی، نویسنده اثر، علی خورسندی و فیروزه اصغری به نقد و بررسی کتاب پرداختند. قنبری باغستان در معرفی کتاب خود گفت: این کتاب بطورکلی محصول تجربه زیسته ۱۵ ساله من در شرق آسیا است که از سال ۱۳۸۴ بعنوان دانشجو، سپس عضو هیات علمی و حدود سه سال بعنوان رایزن علمی ایران در منطقه جنوب شرق آسیا از نزدیک تجارب کشور مالزی را در زمینه بین المللی سازی آموزش عالی بررسی نموده ام. در این کتاب، فرآیندهای بین المللی سازی آموزش عالی، لطمه ها و چالش های موجود و استراتژی ها، راهبردها و تکنیک های غلبه بر این چالش ها مطرح شده تا خواننده کتاب چه بعنوان سیاستگذار کلان، چه بعنوان رئیس دانشگاه و چه بعنوان عضوی از بدنه آموزش عالی کشور بتواند از راهکارهای ارائه شده بهره مند شود. وی اشاره کرد: کتاب در پنج فصل تدوین شده که در فصل اول به کلیات مفاهیم و تعاریف در توسعه ارتباطات علمی و بین المللی سازی آموزش عالی پرداخته شده است. در فصل اول، با مروری بر تاریخچه بین المللی سازی آموزش عالی، رویکردها، انگیزه ها و محرک های توسعه ارتباطات علمی و بین المللی سازی آموزش عالی و نیز الزامات و دلالت های آن بررسی شده است. در این فصل همین طور یک مدل پیشنهادی برمبنای تجارب سایر کشورها بعنوان «مدل هرم وارونه نقش ها و مسئولیت ها در میان المللی سازی آموزش عالی» ارائه و با مدل بین المللی سازی آموزش عالی در ایران مقایسه شده است. قنبری باغستان اشاره کرد: در این کتاب، بحث بین المللی سازی آموزش عالی با رویکرد «بین المللی سازی در خانه» مورد بررسی قرار گرفته که می تواند تنها با اتکا به نیروها، ظرفیت ها و پتانسیل داخلی تا حد بسیار زیادی به توسعه ارتباطات علمی و بین المللی سازی آموزش عالی کمک نماید. بر این اساس، پیشنهاد اجرایی کردن برخی استراتژی های کلان در سطح ملی، راهبردهای دانشگاهی در سطح دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و تکنیک های فردی برای بدنه علمی و دانشگاهی در امتداد تقویت ارتباطات علمی و بین المللی آموزش عالی تدوین شده تا در هر شرایطی با هزینه کمتر و بسیار موثرتر به توسعه آموزش عالی در سطوح بین المللی کمک کنند. عضو هیات علمی دانشگاه تهران با بیان این که مدل بین المللی سازی در ایران در مقایسه با مدل ایده آل ارائه شده در فصل اول کتاب که در کشورهای دنیا هم پیروی شده تا حد زیادی وارونه است، گفت: در مجموع در زمینه بین المللی سازی آموزش عالی با دو دسته چالش مواجه ایم: یک دسته چالش های ساختاری و دسته دوم چالش های فنی و ارتباطی هستند که با «مدل هرم وارونه نقش ها و مسئولیت ها در میان المللی سازی آموزش عالی» می توانیم بر این چالش ها غلبه نماییم. وی اشاره کرد: در فصل دوم به استراتژی های کلان بین المللی سازی و ارتباطات علمی بین المللی آموزش عالی پرداخته شده و با نگاهی لطمه شناسانه به وضعیت فعلی نظام حکمرانی آموزش عالی کشور و مطالعه موردی بعضی کشورهای موفق دراین زمینه ۲۵ استراتژی در سطح کلان با تاکید بر بین المللی سازی در خانه ارائه شده است. در فصل سوم نیز راهبردهای بین المللی سازی و توسعه ارتباطات علمی در سطح دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی مورد توجه قرار گرفته است. در این راستا با مطالعه برخی دانشگاه ها و نهادهای آموزش عالی موفق در سراسر جهان، ۱۳ راهبرد کاربردی برای جهت گام گذاشتن دانشگاه های کشور در این راه پیشنهاد شده است. قنبری باغستان اشاره کرد: با توجه به این که بین المللی سازی، مستلزم شناخت و آگاهی از برخی تکنیک های فنی و علمی برای موثر واقع شدن در عرصه بین المللی است در فصل چهارم کتاب، ۲۵ تکنیک موثر فردی در ارتباطات علمی بین المللی بعنوان راهنمایی برای کارهای علمی آموزشی و پژوهشی اعضای هیات علمی، پژوهشگران و بدنه دانشگاهی کشور ارائه شده است. مولف کتاب «بین المللی سازی آموزش عالی» اشاره کرد: همچنان که در پشت جلد کتاب نوشته ام «اگر می خواهیم بین المللی شدن آموزش عالی محقق شود باید این مقوله را از حوزه کلان سیاست گذاری محض خارج و به یک دغدغه همگانی در سطح جامعه علمی و بدنه دانشگاهی کشور تبدیل کنیم» به طوریکه هر فرد دانشگاهی در هر سطحی بتواند گامی موثر در این راه بردارد. هم اکنون بدنه دانشگاهی و اعضای هیات علمی با حجم انبوهی از دستورالعمل ها و بخشنامه های دست و پاگیر مواجه اند؛ با این وجود بیشترین سهم در میان المللی سازی آموزش عالی را هم همین اعضای هیات علمی- و البته حدود ۵۰۰ تا هزار نفر از ۷۰ تا ۸۰ هزار نفر عضو هیات علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی کشور- دارند که به رغم تمام مشکلات در راه اجرای پروژه ها و ارائه مقالات بین المللی تلاش می کنند. قنبری باغستان اشاره کرد: در فصل پنجم کتاب تجربه مالزی در توسعه ارتباطات علمی و بین المللی سازی بعنوان یک مطالعه موردی در سه بخش پروسه سیاست گذاری در حوزه آموزش عالی، تجربه دانشگاه های تحقیقاتی مالزی و پروسه جذب دانشجویان خارجی در آن کشور مورد توجه قرار گرفته است. کشور مالزی از سال ۲۰۰۵ توسعه آموزش عالی خودرا در چارچوب برنامه ای ۲۰ ساله دنبال کرده که باتوجه به این که از همان ابتدای برنامه در مالزی بودم این فرصت را پیدا کردم که از شروع برنامه تابحال با آن همراه باشم و درس آموخته های تجربه موفق مالزی دراین زمینه را در کتاب ارائه کنم. وی با بیان این که مخاطب اصلی کتاب «بین المللی سازی آموزش عالی» با وجود توجه به تمام بازیگران این عرصه در سطوح مختلف، حکمرانان آموزش عالی هستند گفت: بر این اساس برای حکمرانان آموزش عالی کشور که ممکنست روزی از سر لزوم وارد این عرصه شوند، ۱۵ سفارش سیاستی را در کتاب عرضه کرده ام. قنبری افزود: در مجموع این کتاب چندان نظری نیست و بجای نظریه پردازی در آموزش عالی دنبال برنامه های اجرایی و عملیاتی بوده ام چون خوشبختانه منابع و کتاب های زیادی در حوزه نظری در ایران داریم خلائی دراین زمینه مشاهده نمی گردد. از جانب دیگر در جای جای کتاب تلاش نموده ام برای راهبردها و ادعاهای خود آمار و مصداق های عینی ارائه دهم تا به صورت ملموس نشان داده شود که این تکنیک ها و راهبردها دارای پشتوانه عملی در کشورهای خارجی بوده است. فیروزه اصغری، عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی هم در ابتدای سخنان خود به بیان برخی نکات مثبت کتاب بین المللی سازی آموزش عالی پرداخت و اظهار داشت: باتوجه به شکافی که در زمینه مطالعات و منابع بین المللی سازی آموزش عالی در ایران داریم انتشار این کتاب خدمتی باارزش به ادبیات این حوزه است. تسلط نویسنده به بحث بین المللی سازی آموزش عالی باتوجه به مطالعات و تجربه زیسته بعنوان رایزن علمی ایران در شرق آسیا هم بر غنای کتاب افزوده است. مزیت دیگر کتاب انبوه اطلاعاتی است که به صورت منسجم در اختیار مخاطب قرار می دهد. ارائه اطلاعاتی که گردآوری هر یک از آنها وقت زیادی را از پژوهشگران این حوزه می گیرد کمک بزرگی به پژوهش های این حوزه است. اصغری با اشاره به اهمیت مکتوب کردن تجربه زیسته رایزن های علمی ایران که می تواند حاوی اطلاعات و تجارب مفیدی باشد از پژوهشکده به علت انتشار این کتاب تشکر کرد و اظهار داشت: از نکاتی که پیشنهاد می شود در چاپ های بعدی کتاب به آنها توجه گردد، رفع ناهماهنگی عنوان و فصول کتاب با محتوای ارائه شده است که در بعضی فصل ها وجود دارد. مثلاً از عنوان فصل اول کتاب انتظار می رود که تمام مفاهیم بین المللی سازی آموزش عالی در سطح جهان یا لااقل مفاهیم و جزئیات آن در ایران را مطرح کنند که این طور نیست. این مشکل در دیگر فصل های کتاب هم وجود دارد. فصل چهارم کتاب که به تکنیک های فردی اختصاص یافته انسجام بیشتری دارد ولی مطالب آن در فصل های دیگر هم آمده است. بگفته این پژوهشگر، حوزه بین المللی شدن آموزش عالی، در فصل پنجم کتاب گویی روند ارائه مطالب با هدف کتاب تناسب ندارد و بجای پرداختن به موضوع اصلی کتاب، پروسه سیاست گذاری در حوزه آموزش عالی مالزی و تجربه دانشگاه های تحقیقاتی در آن کشور یعنی مقولات در رابطه با آموزش عالی ملی مالزی یاد شده قرار گرفته است و تنها در بخش محدودی به جذب دانشجویان خارجی در مالزی پرداخته شده است. هادی خانیکی، استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی هم در سخنان خود با اشاره به سابقه آشنایی خود با نویسنده کتاب اظهار داشت: دکتر قنبری که به اقتضای سن و سالش، روایت زیسته خودرا در کتاب مطرح کرده از فلسفه وارد حوزه ارتباطات شده و با همین فهم فلسفی به مقوله بین المللی شدن ارتباطات پرداخته است. تجربه مواجهه مستقیم با مالزی عملاً امکان یک مطالعه تطبیقی را برای او به ارمغان آورده و باتوجه به سابقه فعالیت بعنوان رایزن علمی و از دید سیاستگذاری، مواجهه ای مساله محور با این پدیده داشته است. مزیت کتاب این است که محدود به بحث های آکادمیک نشده و بین المللی شدن دانشگاه ها را به مثابه یک لزوم و نه انتخاب مطرح کرده است. وی اشاره کرد: متاسفانه فهم ما از پدیده بین المللی شدن بسیار محدود و منحصر به افزایش آمار کمی مقالات انتشار یافته در مجلات علمی بین المللی است. آن طور که آمار کتاب نشان میدهد رتبه جهانی ایران از لحاظ تولید مقالات، بیستم و از لحاظ کیفیت مقالات (میزان استناد و تاثیر) دویستم است که نشان میدهد که به شکل نامتوازنی بیشتر به کمیت توجه کرده ایم. خانیکی توجه به جنبه های دیگر بین المللی شدن مثل ظرفیت های دانشجویی و پرداختن به لزوم های سیاسی، اقتصادی، علمی و فرهنگی آن مثل دیپلماسی علمی را از دیگر نکات مثبت کتاب عنوان نمود. وی ادامه داد: خاصیت دیگر این کار نشان دادن تصلب ساختاری و بروکراسی دستوری و آشفته اداری است که در سطوح یک و دو پخش شده و حتی سایه اش را روی سطح سه هم انداخته و دانشگاهیان را خسته کرده است. خاصیت دیگر کتاب این است که چون نویسنده از دانشجویی تا استادی و سپس در مقام کارگزار، بحث بین المللی شدن آموزش عالی را دنبال کرده به مساله، انتزاعی نگاه نکرده است. خانیکی اظهار داشت: در کشور دانشگاه هایی داریم که گویی بین المللی شدن جزو ذاتشان است مثل دانشگاه شیراز که پیش از انقلاب تفاهم نامه ای با دانشگاه های آمریکا داشت که دانشجویان دانشگاه بتوانند مدت کوتاهی در دیگر دانشگاه ها باشند. در مقابل ساختار بعضی دیگر از دانشگاه ها بگونه ای است که گویی بین المللی شدن در ذات آنها نیست. اما اگر بخواهم نظر جامعه شناسانه ای داشته باشم، کتاب با نگاه عاملیت ـ ساختار تدوین شده اما از آنجایی که ورود به ساختارها دشوار است، نویسنده بر عاملیت متمرکز شده و از سطح دوم انتظار بیشتری طلب کرده است. استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان این که در بحث بین المللی شدن و پذیرش دانشجوی خارجی و وضعیت نامناسب دانشگاه های ایران در این عرصه، وضعیت رشته های علوم انسانی و علوم اجتماعی بمراتب کمتر از سایر رشته هاست گفت: این که در بعضی رشته های علوم انسانی به قطبیت نرسیده ایم محل سوال است مثلاً در ادبیات و زبان فارسی کدام کشور فارسی زبان را سراغ دارید که استادانی در سطح استاد شفیعی کدکنی داشته باشد و چرا دانشگاه های ما از این ظرفیت ها برای جذب دانشجو و ارتباطات بین المللی استفاده نمی کنند. البته شاید در این بین، موانع سیاسی بیش از سایر مشکلات و موانع سد راه بین المللی شدن دانشگاه ها باشند. خانیکی در ادامه، دیگر خاصیت مهم کتاب بین المللی شدن آموزش عالی را آمارهای به روز و تکمیلی و مقایسه هایی عنوان نمود که در اثر آمده است. همین طور راهبردها و تکنیک های عملیاتی که از طرف نویسنده ارائه شده و در مجموع اثری مفید و خواندنی پیش روی مخاطبان قرار داده است. وی پیشنهاد کرد که در چاپ های بعدی فصل دیگری به کتاب افزوده شود و در آن چالش های خاصی که دانشگاه های ما در روند بین المللی شدن دارند بررسی شود. دکتر خانیکی در آخر با بیان که محتوای کتاب «بین المللی سازی آموزش عالی» بسیار غنی تر از چیزی است که از نام کتاب برمی آید پیشنهاد کرد در چاپ های بعدی عنوان کتاب اصلاح گردد. خورسندی، عضو هیات علمی گروه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی هم در سخنانی با بیان این که کتاب بین المللی سازی آموزش عالی مثل سایر کتاب های انتشار یافته توسط پژوهشکده از لحاظ ساختار و ارائه بسیار عالی است و باتوجه به مزایایی که دارد می توان با کمال اطمینان آنرا جهت تدریس به دانشجویان معرفی نمود، اظهار داشت: دغدغه مندی دکتر قنبری نسبت به بحث بین المللی سازی آموزش عالی بسیار باارزش است و خوشبختانه تجربه زیسته وی نیز سبب شده که کتاب خاصیت های مثبت زیادی داشته باشد البته چون تخصص نویسنده، آموزش عالی نیست نکاتی هم در کتاب وجود دارد. وی اشاره کرد: در پیشگفتار کتاب، هدف از تدوین آن «تلنگری اصلاح گونه به ناخودآگاه نظام حکمرانی آموزش عالی» کشور عنوان شده که مشخص نیست ناخودآگاه آموزش عالی کشور کجاست؟ اعضای هیات علمی که ۸۵ درصد هزینه آموزش عالی کشور را می دهند که مشکل ما نیستند، مشکل اتفاقاً خودآگاه سیاست گذاری این حوزه است. به نظرم نباید در این زمینه در لفافه سخن گفت و باید مستقیماً آنها را مخاطب قرار داد. مثلاً اگر یک دانشجو بخواهد به کشور بیاید ۹ نهاد مختلف باید نظر بدهد. خورسندی بیان داشت در عنوان کامل و همین طور بخش هایی از کتاب، بین المللی سازی دانشگاه ها و ارتباطات علمی که دو مقوله کاملاً جدا هستند، مفهومی معادل یکدیگر تلقی شده اند که پیشنهاد می شود اصلاح گردد. وی با بیان این که مشکلات واژگانی دیگری نیز در کتاب وجود دارد مثلاً راهبرد که معادل فارسی استراتژی است بعنوان مفهومی متفاوت در کنار استراتژی به کار رفته است اظهار داشت: واژگان، ساحت های مقدس تخصصی دارند که باید به دقت مورد استفاده قرار گیرند. اگر در علوم انسانی واژگان را از ما بگیرند، هیچ چیز نداریم پس در کاربرد واژگان باید دقت کرد. عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی اشاره کرد: با نویسنده کتاب موافقم که بخش قابل توجهی از چالش های بین المللی شدن دانشگاه ها به بدنه آموزش عالی برمی گردد و بیشتر اعضای هیات علمی، توانایی تدریس به زبان های خارجی را ندارند اما منصفانه باید بگوییم که این مانع اصلی بین المللی شدن دانشگاه ها نیست و مظلوم کشی است که دانشگاه را که مظلوم ترین نهاد کشور است مقصر بخوانیم. وی ادامه داد: در چند جای کتاب هم به تولیدات علمی ایران اشاره شده است. تولید علم ما کجا نماد دارد؟ آیا اینکه ما در بحث تقلب علمی یکی از بالاترین رتبه ها را در جهان داریم جزو تولیدات علمی محسوب می شود؟ نهاد علم در ایران گرفتار فرسایش است و لطمه هایی که به نهاد علم و دانشگاه وارد شده به هیچ نهاد دیگری وارد نشده است. خورسندی در عین حال به تدوین چند ده رساله دکتری با موضوع بین المللی سازی آموزش عالی در دانشگاه ها و به ویژه در پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی اشاره نمود و خطاب به نویسنده کتاب اظهار داشت: کتاب شما، مسأله محور و معطوف به بحث بین المللی سازی آموزش عالی در ایران است با این وجود حتی یک مورد ارجاع هم به انبوه تحقیقات و مقالات و پایان نامه های داخلی داده نشده و کم عنایتی به ادبیات علمی فارسی زبان در کتاب مشهود است. با اینحال غنای محتوایی این کتاب آنرا به منبعی برای پژوهشگران تبدیل نموده است. قنبری باغستان هم در سخنرانی پایانی خود با تشکر از انتقادها، نقطه نظرات و پیشنهادهای مطرح شده در این جلسه به برخی انتقادها پاسخ داد. وی اظهار داشت: نکته اول این که مخاطب این کتاب یک دست نیست و حتی قبل از انتشار کتاب مدتها بحث می کردیم که مطالب در چارچوب یک کتاب ارائه شود یا سه کتاب مجزا. در هر صورت، مخاطب این کتاب حکمرانان آموزش عالی است که البته امیدی به شنیدن حرفها توسط آنها ندارم. اما در مورد اینکه در کتاب دانشگاه مظلوم واقع شده، چنین نیست چون اتفاقاً همانطور که در بخش هایی از کتاب به صراحت مطرح کرده ام درد اصلی من، مشکلات و موانع پیش روی اعضای هیات علمی است همچون بخشنامه ها و کمیسیون های مختلفی که برای هر مسأله درست شده است. اینها اعضای هیات علمی را گرفتار کرده و با این وجود در همین شرایط تعداد کمی از اعضای هیات علمی در راه بین المللی سازی تلاش می کنند. قنبری با بیان این که الگوی بین المللی سازی آموزش عالی مالزی که کاملاْ بومی است می تواند سلباً و ایجاباً درس های زیادی برای ما داشته باشد اظهار داشت: مالزی از سال ۲۰۰۵ چهار انتخابات و چهار تغییر دولت داشته و چند بار وزارتخانه های مربوطه در آن کشور ادغام و تفکیک شده اند. با این وجود برنامه ۲۰ ساله آنها بدون وقفه ادامه داشته است. گفتنی است مجموعه نشست های «علم و جامعه» دوشنبه های هر هفته انجام خواهد شد.
منبع: atreharam.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب