حبیب الله بابایی در یادداشتی پاسخ داد؛
چرا باید در وضعیت كرونایی مناسك محرم را برگزار كرد؟
عطر حرم: در كنار سلامت فیزیكی و پزشكی باید سلامت اجتماعی را مهم و شاید مهم تر از سلامت پزشكی در نظر گرفت و حفظ شعور و شور فرهنگی و اجتماعی را از اولویت های سلامت اجتماعی و سلامت روحی در نظر گرفت.
به گزارش عطر حرم به نقل از مهر، حجت الاسلام والمسلمین حبیب الله بابایی رئیس پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در یادداشتی به این پرسش پاسخ داده است که چرا باید در وضعیت کرونایی مناسک محرم را برگزار کرد؟ نخستین چیزی که در شرایط کرونایی برای بعضی از نویسندگان در اولویت قرار می گیرد مناسک دینی و مذهبی و لزوم تعطیلی آنهاست. بگذریم از کسانی که تعطیلی مناسک می گویند و تعطیلی شریعت منظور می کنند، بعضی از مخالفان برگزاری مراسم محرم صادقانه نگران سلامتی مردم و جامعه هستند و هراس از این دارند که با کرونایی شدن جامعه نه فقط جامعه دینداران بلکه خود دین و منطق حفظ نفس و «لا تلقوا بایدیکم الی التهلکه» لطمه ببیند. در این زمینه چند نکته بنظر می رسد که برگزاری مناسک محرم را و لو در وضعیت کرونایی ضروری نشان می دهد: ۱. در کنار سلامت فیزیکی و پزشکی باید سلامت اجتماعی (social health) را مهم (و شاید مهم تر از سلامت پزشکی) در نظر گرفت و حفظ شعور و شور فرهنگی و اجتماعی را از اولویت های سلامت اجتماعی، و سلامت روحی اجتماع در نظر گرفت. سلامت اجتماعی در جامعه دینی در ارتباط تنگاتنگ با باورهای دینی و مناسک دینی است. آنچه در ماه رمضان نوعاً رخ می دهد تقدم آگاهیِ دینی بر احساس و شور دینی است و آنچه که در ماه محرم واقع می شود پیشی گرفتن شور دینی بر آگاهی دینی است (البته همه رابطه‌ی دیالکتیک میان شور و شعور را می دانیم). حفظ تعادل بین این دو فصلِ از شور و شعور در کل سال از اولویت های جامعه متعادل دینی و نظام صحت و سلامت اجتماعی در ایران اسلامی است. ایجاد خلأ و کاستی در هر یک از این دو لزوم، سلامت اجتماعی را مخدوش می کند و خدشه در سلامت اجتماعی، سلامت روانی را لطمه می زند و بیماری روانی هم مسیر سلامت بدن را به خطر می اندازد. ۲. در نسبت بین روح و جسم در جامعه و تمدن تحلیل های مختلفی مطرح گردیده است. از منظر آلبرت اشویتسر در فلسفه الحضاره، هرچند تمدن به مثابه ترقی و پیشرفت روحی و جسمی، مادی و معنوی به صورت توأمان است، ولی پیشرفت حقیقی آنجایی است که به جهت روحی تکاملی حاصل شده باشد. از نظر ایشان، ادعای تمدن زمانی صحت پیدا می کند که بین آنچه که جوهری است و آنچه که نیست تمایز ایجاد شود. هر دو پیشرفت فوق، کار روح است، ولی در یکی تصرف روح در ماده است و در دیگری تصرف روح در روح است. در این معنا، پیشرفت اخلاقی، جوهر تمدن خواهد بود و اساساً تمدن غیر از این معنا معنای دیگری نخواهد داشت. (بر این اساس در وضعیت تمدنیِ دنیای دنیوی شده باید به دنبال روح جدیدی گشت، باید خُلق باطن را عوض کرد تا تمدن حقیقی شکل بگیرد). به همین دلیل در دفاع از برگزاری مراسم محرم، برخی به درستی تقدم و اولویت نیازهای روحی بر نیازهای جسمی و فیزیکی را مطرح می کنند. لیکن مهم تر از آن، توجه به وابستگی دوسویه و متقابل میان روح و بدن و نیازهای فیزیکی و متافیزیکی، و سلامتیِ در هم تنیده‌ی روحی و جسمی است، اینکه فقدان سلامتی روحی جامعه، سلامتی جسمی را هم گرفتار مشکل خواهدنمود و کاستی ها در سلامتی جسمی جامعه نیز ممکنست سلامتی روحی جامعه را گرفتار خطر کند. از این نظر، باید تعادلی وجود داشته باشد بین کارهای فیزیکی و متافیزیکی، کوشش های اقتصادی و فرهنگی، حرکت های دنیایی و دینی، و سلامتی جسمی و روحی. ۳. بر همین اساس، باید کارکردهای اخلاقی محرم (رابطه بین «اخلاق و مناسک مذهبی») را در نظر آورد (ملاحظه کنید آمار تحقیقات پژوهشکده های پلیس را در کاهش جُرم و جنایت در محرم و صفر) و تعطیلی محرم را در واقع تعطیلی قسمتی از فرایندهای اخلاقی شدن یا اخلاقی ماندن جامعه دانست. بی گمان توجه به این نکته ما را در حکم به تعطیلی محرم محتاط تر خواهد ساخت. اساساً تعطیل کردن ها ساده ترین راه و انفعال در مقابل ویروس فعال کووید ۱۹ است که می تواند روح سختی و مقاومت در مقابل بحران های اجتماعی را به کلی سست کند و ما را به سمت سکولاریزاسیون رادیکال بکشاند (همیشه نسبتی هست بین «ساده سازی ها» و «واکنش های افراطی»). ۴. نکته دیگر در لزوم توجه به مناسک محرم، «اقتصاد محرم»، «اقتصاد نذر»، و «اقتصاد احسان» در کشور و بلکه در جوامع شیعی و حتی بعضی از جوامع سنی مذهب است. امروزه کسانی که در مورد وضعیت اقتصادی کشور نگران اند و نسبت به اقشار لطمه پذیر دغدغه مند هستند، کارکردهای اقتصادی محرم، مثل تولید پارچه سیاه و خیاطی پیراهن و روسری و …، ابزارهای صوتی، انواع لامپ ها، انواع سی دی و دی وی دی، انواع اجاق کپسول های آشپزی، انواع فرش و موکت برای حسینیه ها، انواع قربانی ها همچون گاو، گوسفند و شتر (فقط یک مورد از اقتصاد دسته‌ی هشتم محرم حسینیه‌ی زنجان را ببینید)، انواع حبوبات و چای و زعفران و روغن و سبزی و پیاز و غیره، و امروزه انواع ظروف پلاستیکی و غیره را باید در نظر بگیرند. اقتصاد محرم آنقدر جدی است که مدت هاست چینی ها این بازار را به درستی شناسایی کرده اند و در حال سرمایه گذاری در بازار محرم و صادرات کالاهای محرم به کشورهای اسلامی همچون ایران هستند. بدین سان کسانی که دغدغه های بازار و اقتصاد جامعه را هم دارند نباید فراموش کنند که قسمتی از اقتصاد مردمی متعلق به قاطبه‌ی جامعه مذهبی ایران در روزهای محرم است و تعطیلی محرم، در عمل تعطیلیِ بخش مهمی از اقتصاد کشور در این دو ماه خواهد بود. ۵. همانطور که قبل از این تاکید داشته ام باید مساجد محور نظافت و بهداشت در محله باشند و ائمه جماعات مساجد هم از فرهنگ سلامت در محله باید پشتیبانی کنند و به فقیران سلامت در محله سرکشی و رسیدگی کنند. در روزهای محرم حسینیه ها و هیئات مذهبی هم می توانند در تامین فرهنگ سلامت در محله نقش مکمل را داشته باشند و قسمتی از کارکردهای محرم امسال شان را بر توسعه فرهنگ بهداشت و مراقبت از خود و بلکه مراقبت روحی و البته بهداشتی از دیگران (امر به معروف و نهی از منکرهای بهداشتی) و استمرار کمک های ایمانی و همدلی قرار دهند. در این زمینه همانطور که هیئات مذهبی هر ساله گونه های شورانگیزی از عزاداری و اشعار جدید فاخر و سبک های نوی نوحه خوانی را طراحی و اجرا می کنند، امسال می توانند در سطوحی بالاتر در مورد کارکردهای جدید اجتماعیِ هیئات و حسینیه ها و اقدامات مربوط به نظام سلامت و صحت نیز مبتکرانه عمل کنند و با الهام از فرهنگ اربعین به مصافی متفاوت با ویروس کرونا و ویروس های پیرامونی آن بروند. در این صورت محرم نه تهدیدی برای سلامتی مردم، بلکه فرصت و ظرفیتی خواهد بود برای شتاب سلامت در جامعه و رهایی از وضعیت کرونایی. انشاالله
منبع: atreharam.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب