حیدر همتی در گزارش عطر حرم مطرح كرد؛
امام خمینی، بزرگترین احیاگر تفكر دینی در عصر مدرنیته
عطر حرم: با اهمیت ترین خاصیت امام خمینی این بود که حرکت هدفدار ایشان همراه با ایمان و اخلاص و در پیمودن راه منحصر نکردن خود در گفتار و نوشتار بود.
خبرگزاری مهر -گروه دین و آیین-فاطمه علی آبادی: امام خمینی بزرگترین منادی حق و وحدت در دوران معاصر و مدافع حقیقت خواهی ادیان الهی در قرن بیستم است، ابرمردی که تا سالیان دراز دامنه اندیشه و تفکرش راهنمای انسانیت و بشر است و رهنمودهایش در دنیای پرهیاهوی امروز اگر به کار گرفته شود، سعادت و خیر انسان را یقیناً به ارمغان خواهد آورد.
اندیشه چنین رهبری، اندیشه ای الهام گرفته از اصول متعالی کتاب آسمانی است و کردار و پندارش در جستجوی ساخت و تجلی عینی حقیقی انسان است. به مناسبت سالروز رحلت جانسوز بنیانگذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی، برای واکاوی شخصیت آن عزیز سفر کرده، که بعنوان منادی حق و احیاگر تفکر دینی عصر حاضر شناخته می شود با حجت الاسلام حیدر همتی استاد حوزه و دانشگاه به گفتگو نشستیم که در ادامه می خوانید:
*معنا و مفهوم از احیای تفکر دینی چیست؟
یکی از مفاهیم متداول در ادبیات سیاسی اندیشمندان اجتماعی مسلمان معاصر مبحث احیاگری است که در نسبت با دین به کار رفته است و این اصطلاح بر یک پیش فرضی به نام مرگ دین و دین داری استوار است. حال پرسشی که در این میان قابل طرح است مفهوم مرگ دین چیست؟ تا در نسبت با آن مفهوم احیای دین را هم مفهوم کرد.
مفهوم مرگ و حیات در قرآن در نسبت با انسان در ابعاد مختلف جسمی، اعتقادی، اخلاقی، قلبی و.. به کار رفته است و قرآن حتی عده ای را که به ظاهر حرکت جسمانی و زیست حیوانی دارند اما گرفتار اعتقاد و اخلاق فاسد و یا انحرافی هستند را اموات خطاب کرده است انَّک لاَ تُسْمِعُ الْمَوْتَی وَلاَ تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعَاءَ إِذَا وَلَّوْا مُدْبِرِینَ؛ و در مقابل کسانی که از حرکت جسمانی برخوردار نیستند هم چون شهدا را احیا و زنده خطاب کرده است و در بعضی موارد میان ایمان به دین و پیامبر را باعث حیاتی از نوع حیات طیبه دانسته است. «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثَیٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاةً طَیِّبَةً» و یا «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا استَجیبوا لِلَّهِ وَلِلرَّسولِ إِذا دَعاکُم لِما یُحییکُم الأنفال» این پیشینه سبب گردیده مفهوم احیا دین در ادبیات سیاسی و اجتماعی هم به کار رود.
منظور از احیای تفکر دینی در این منظر حضور دین در مدیریت و تاثیر گذاری سیاسی و اجتماعی است و مرگ دین در انزوای اجتماعی و عدم حضور در ساحت اجتماعی به حساب می آید، امری که پس از رنسانس به صورت نظری و عینی و عملی صورت گرفت این بود که دین در حوزه نظر و عمل کنار گذاشته شد و مکاتب بشری جایگزین مدیریت دین گردید و دین در حوزه نظر تفسیر به خرافات شد و مفهوم تقابل علم و خرافات را به وجود آورد و تنها کار کرد آن در حیطه قلبی و زبانی و شخصی منحصر گردید. ازاین رو بود که نیچه از فیلسوفان غرب در تحلیل جامعه مدرن با خدا گفت در دنیای مدرن خدا مرده است منظور از مرگ خدا در دنیای مدرن همان کنار گذاشتن دین در عرصه های مختلف سیاسی و اجتماعی و در ساختار نظامات اجتماعی بوده است یعنی مرگ دین در ساختار و نظام اجتماعی می شود.
مراد از احیای دین در نسبت و میزان تحقق عینی و تاثیر گذاری آن در روابط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بشر مشخص می شود این که دین در این معادلات دارای چه نقشی است در غیر این صورت خدای در قلب و ذهن و دین در عقل و ذهن مرگ پذیر نیست و همواره زنده است آنچه مسئله مرگ و حیات دین مورد نظر است در نسبت با اجتماع است.
*فرق فیلسوفانی که دغدغه اجتماع سازی داشتند با احیاگران تفکر دینی در چیست؟
در مدل جامعه سازی و ورود به عرصه اجتماعی با دو گروه مواجه هستیم عده ای همان فیلسوفان و نظریه پردازان اجتماعی هستند که دغدغه حیات جامعه را دارند ازاین رو به ترسیم مدینه فاضله پرداخته اند و اوج تلاش آنها در نوشتن و گفتن بوده است و برای تحقق عینی آن وارد مبارزه و جهاد نمی شدند ازاین رو بیشتر اصلاح گرا هستند تا انقلابی و در مقیاس امروزی اهل نشست علمی و نظریه پردازی و شرکت در کنفرانس به شمار می روند.
مراد از احیای دین در نسبت و میزان تحقق عینی و تاثیر گذاری آن در روابط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بشر مشخص می شود این که دین در این معادلات دارای چه نقشی است در غیر این صورت خدای در قلب و ذهن و دین در عقل و ذهن مرگ پذیر نیست و همواره زنده است آنچه مسئله مرگ و حیات دین مورد نظر است در نسبت با اجتماع است
اما گروه دوم احیاگران اجتماعی برآمده از گفتمان دینی یعنی حرکت انبیا و اولیای الهی در طول تاریخ بوده و اهل قیام و جهاد ضد طاغوت، براندازی نظام ظالمانه و جایگزینی نظام عادلانه هستند. رویکرد آنها انقلاب در اجتماع، براندازی نظام باطل و جایگزینی نظام عادلانه است در این نوع رفتار صرفا به گفتن و نوشتن اکتفا نمی گردد بلکه به دنبال تحقق عینی و عملی است امام خمینی (ره) برآمده از گفتمان احیاگران دینی انبیا است که به دنبال تحقق عینی دین در عرصه اجتماع است.
*حضرت آیت الله خامنه ای، امام خمینی (ره) را بعنوان احیاگر تفکر دینی چگونه توصیف می کنند؟
مقام معظم رهبری در تبیین این پس از سلوک امام خمینی (ره) می فرمایند: فرق دیگر امام خمینی در نسبت با سایر علما در این بوده است که در مبارزه صرفا بر گفتار و نوشتار اکتفا نکرد و اجتماع را هم همانند ساختمانی می داند که بر مبنای دین باید آنرا ساخت و آباد کرد. ایشان همچون خصوصیت های امام خمینی را در اصل حرکت هدف دار همراه با ایمان و اخلاص و در پیمودن راه و منحصر نکردن وظیفه در گفتار و نوشتار دانسته اند. امام، برای حیات باردیگر اسلام، درست همان راهی را پیمود که رسول معظم (ص) پیموده بودند؛ در انقلاب، به گفتن و نوشتن و تبیین اکتفا نمی گردد، بلکه پیمودن و سنگر به سنگر پیش رفتن و خویش را به هدف رساندن، اصل و محور قرار می گیرد، گفتن و نوشتن هم در خدمت همین حرکت تا رسیدن به هدف یعنی حاکمیت بخشیدن به دین خدا و متلاشی ساختن قدرت شیطانی طاغوت در میاید.
ایشان نگاه های صرفا انتزاعی و نظریه پردازی درجهت ساختن جامعه مطلوب را ناکارآمد دانسته و به تفکیک روش انبیا از برخی فلاسفه، در ساختن جامعه مطلوب فرموده اند: «مصلحین، می خواهند جامعه را اصلاح کنند اما، کسان دیگر هم هستند که همین اندازه هم حرکت نمی کنند، باآنکه افکاری دارند، پیشنهادهایی برای ساخت یک جامعه مطلوب و ایده آل دارند، اما تلاش ندارند، فلاسفه از این قبیل اند، بیشتر فلاسفه اجتماعی، که یک طرحی را برای نظام اجتماعی عرضه کرده اند از این قبیل اند، درگذشته هم، ما در تاریخ این گونه فیلسوفانی داشتیم. در دوران های اخیر، در همه نقاط جهان، خیلی از نقاط جهان و در کشور خودمان هم داشتیم…، پیغمبران و رسول گرامی ما اصلاً روششان با این روش متفاوت است.
رهبر انقلاب عینیت بخشی به دین را از دیگر خصوصیت های متمایز امام خمینی (ره) در مقایسه با سایر علمای می دانند. ایشان فرمودند «در گذشته همین ایران و ملت و موقعیت جغرافیایی و همین فقه و قرآن و نهج البلاغه بود، اما در واقع چیزی نداشتیم و روز به روز عقب تر می رفتیم و بیشتر بر سرمان می خورد و شخصیت ما هضم می شد. بعد امام که پدید آمد و قدم در صحنه گذاشت، مثل وجودی که ماهیات را هستی و تحقق می بخشد و مثل خورشیدی که می تابد و اشیا را آشکار می کند و مانند روحی که به کالبدی دمیده می شود و اجزای آنرا زنده می سازد، ما را زنده و نمایان کرد و به حرکت درآورد آن وقت ارزش جغرافیایی و تاریخی و فرهنگ گذشته و قرآن و نهج البلاغه و ملت ما احیا شد و به کارمان آمد».
مقام معظم رهبری ضمن اشاره به حدیث مشهور افضلیت مداد علما بر خون شهدا به بیان وجه افضلیت آن اشاره کرده اند با این بیان که این افضلیت معنایش این است که آن عالم می تواند محتوای ذهن انسانی را تبدیل به چیزی کند که از این جسم به اصطلاح رایج امروز، از این سخت افزار موجود بشری یک انسان متعالی، یک انسان پیشرو و یک انسان فعال و مقاوم بسازد یک عالم می تواند این کار را بکند.
این که مفهوم حیات چیست و دارای چه مولفه هایی است از ابعاد مختلف مورد بحث واقع شده است همچون ارکان حیات علم و قدرت است هر چه قدر موجود دارای آگاهی باشد زنده تر است. ازاین رو زمان آگاهی و مواجه فعال داشتن با حوادث را هم میتوان از شاخصه های احیاگران دین نام برد.
حضرت آیت الله خامنه ای در اینباره می فرمایند زمان زدگی و بی اطلاعی از زمان دو صدمه در نسبت با دین داری است که اولی دین شناسی را به التقاط و عدم خلوص سوق داده که نتیجه آن همان نابودی دین است و بی اطلاعی از زمان، دین شناسی را با فقدان پرسش و سوال مواجه خواهد کرد، که حاصلش، ناتوانی ایدئولوژی دینی و ناسازگاری آن با اندیشه های ناب و تحولات زمان است.
عدم آگاهی از تحولات زمان باعث می گردد در دورانی که باید مفید واقع بشوند مفید واقع نشوند باآنکه عالم هم بوده و بی دین هم نباشند اما در عین حال خدشه ها و ضررهایی هم وارد می کنند علم و تقوا و آگاهی سیاسی و اجتماعی در اختیار انسان است با این سه خصوصیت میتوان سرباز خط شد. قدرت هم از مؤلفه های دیگر حیات است و نشانه آن مواجه فعال با حوادث زمانه و تسلیم ناپذیری است اصل مقاومت و هم تاثیر گذاری از علائم قدرت به شمار می آید.
حضرت آیت الله خامنه ای در اینباره می فرمایند آیا مناسب می باشد که بزرگان و علما و مدرسان محققان و عناصر اصلی حوزه ای علمیه بگویند حالا می نشینیم بالاخره هر تغییری که زمانه لازم دانست خودش ایجاد خواهد کرد؟ این درست نیست؟ انفعال بهتر است یا فعل؟ مثبت بودن و ایجاد کردن و آفریدن بهتر است یا تسلیم قضا و قدر شدن نه آن قضا و قدر الهی بلکه قضا و قدر انسانی و شیطانی و بشری که هر طور دست های متعدد می خواهند خودشان بیایند درست کنند یا بر طبق سهل انگاری های ما، هرچه می خواهد پیش آید؟ کدام بهتر است بر اساس این نگرش احیاگران دینی نقش فعال و آفرینش گر در نسبت با پدیده های عالم دارد و این برخلاف نگرش منفعلانه و تسلیم پذیر است.
مفهوم احیای دین در نسبت با میزان اثر بخشی آن در اجتماع مفهوم پیدا می کند دو مؤلفه علم و قدرت اساس حیات مندی موجودات را در نسبت با انسان و اجتماع است و امام خمینی احیاگر دین در ابعاد اجتماعی بر پایه علم و قدرت بود.
منبع: atreharam.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب