در مقاله امام حسین (ع) در منظر شارل ویرولود بررسی شد
علت فراگیر شدن واقعه عاشورا و شهرت آن در جهان
عطر حرم: یکی از جنبه هایی که سبب توجه جمله ای از اندیشمندان جهان به مساله عاشورا شد، مساله مطالعات تطبیقی شخصیت حضرت سیدالشهدا(ع) و نهضت عاشورا است که در دنیای اسلام و و مسیحیت جایگاه خاص خودرا دارد، در حقیقت رنج و مصیبت امام حسین (ع) و تطابق آن با مصیبت ها و مصائب حضرت مسیح (ع)، جریان معراج و به صلیب کشیده شدن ایشان دستمایه بررسی پژوهشگران این محور قرار گرفته است.
به گزارش عطر حرم به نقل از ایسنا، کنفرانس بین المللی «شرق شناسی و امام حسین (ع)» ۲۲ اردیبهشت ماه سال جاری با مشارکت پژوهشگرانی از ۱۰۳ دانشگاه و ۲۹ مرکز جهان در آستان مقدس امام حسین (ع) انجام شد.
در این کنفرانس که با شعار «امام حسین (ع) جهانی و جاودانگی» برگزار شد، محققانی از کشورهای آمریکا، انگلیس، اسپانیا، ایتالیا، سوریه، فرانسه، بحرین، مصر، افغانستان، ایران، تونس، یمن، الجزایر، پاکستان، اندونزی، کلمبیا، نیجریه، هند، غنا، فلسطین، آذربایجان، ترکیه، گینه، بنگلادش، عراق و... حضور داشته و به ارائه مقالات خود پرداختند.
حجت الاسلام والمسلمین دکتر «سعید جازاری معموئی» رییس دانشگاه بین المللی اهل بیت(ع) و پژوهشگر ایرانی، در این همایش با ارائه مقاله ای با عنوان (امام حسین (ع) در منظر« شارل ویرولود» نظری به کتاب «تعزیه فارسی یا درام کربلا») موفق به کسب مقام سوم شد.
روابط عمومی دانشگاه بین المللی دوده (ع) به بهانه برگزاری این کنفرانس بین المللی و درخشش مقاله حجت الاسلام والمسلمین دکتر «سعید جازاری معموئی»، گفت وگویی اختصاصی با وی انجام داده است که در ادامه حاصل آنرا می خوانید:
علت فراگیر شدن واقعه عاشورا و شهرت آن در سطح جهان
وجود مبارک امام حسین (ع) به عنوان رکنی رکین در عرصه اسلام شناسی و شرق شناسی از اواخر قرن هجدهم مورد توجه سیاحین، مستشرقان و پژوهشگران غربی قرار گرفت. این توجه به ساحت حضرت سیدالشهدا (ع) از چند جهت قابل تأمل بوده، که همچون آنها می توان به بعد شخصیتی، وقایع تاریخی عصر ایشان، مساله نهضت عاشورا و تحلیل های مختلف در رابطه با آن اشاره نمود.
از آن رو که واقعه عاشورا نقطه عطف و ظهور برخی مفاهیم مهم کلامی و عقیدتی عصر امویان گردیده است، در کنار مباحث تاریخی و تمرکز مورخان، منجر به این شد که در طول قرن ها این نهضت مورد بررسی متفکرین مسلمان و غیر مسلمان باشد. به هر روی بررسی تاریخی این مساله که چه عاملی منجر به این شد که بعد از گذشت ۵۰ سال از رحلت پیامبر اکرم (ص) چنین فاجعه ای در دنیای اسلام نسبت به دوده عصمت و طهارت، یا به تعبیر دیگر خانواده پیامبر و رأس حکومت اسلام صورت پذیرد، همیشه یک بحث مهم برای تعدادی از محققین بشمار می رود.
جنبه دیگری که سبب توجه جمله ای از اندیشمندان جهان به مساله عاشورا شد، مساله مطالعات تطبیقی شخصیت حضرت سیدالشهدا(ع) و نهضت عاشورا است که در دنیای اسلام و و مسیحیت جایگاه خاص خودرا دارد، در حقیقت رنج و مصیبت امام حسین (ع) و تطابق آن با مصیبت ها و مصائب حضرت مسیح (ع)، جریان معراج و به صلیب کشیده شدن ایشان دستمایه بررسی پژوهشگران این محور قرار گرفته است. در این میان شهادت امام حسین (ع) باتوجه به اندیشه های الهیاتی و کلامی این مساله را مطرح می کند که مسیح (ع) و سیدالشهدا (ع) هر دو از آن چه که در انتظارشان بود باخبر بودند. تداعی چهره مسیح در عیسی برای تعدادی از مسیحیان ارتدوکس و نیز کاتولیک به صورتی توجه آنان را به عاشورا جلب نموده است.
بُعد دیگری که باید در ارتباط با مطالعات مستشرقین در حوزه عاشورایی مورد توجه قرار دارد، بحث معرفتی و عرفانی این واقعه مهم و جانسوز صدر اسلام است. برای این عده، وجود مبارک امام حسین (ع) صورت باطن گرایی، درونی و عرفانی دنیای اسلام را نمایان کرد. این نوع مطالعات از حوالی سال های ۱۹۳۰ میلادی در پاریس و سویس رقم خورد. در این بخش مباحث کلامی و اعتقاداتی مانند رجعت، شهادت، ایثار و تجلی پروردگار در وجود انسان در اندیشه مسیحیت و اسلام مورد توجه بوده و از طرف دیگر اسلام شناسان و شرق شناسان و اندیشمندانِ عرصه مطالعات تطبیقی ادیان همیشه به این مباحث توجه داشته اند چونکه در مورد هر دو شخصیت یعنی حضرت عیسی مسیح (ع) و امام حسین(ع)، مولفه های مذکور مطرح است. به عنوان نمونه در این نوع مطالعات به این عناوین نیز التفات می گردید: حسین ثارالله و عیسی روح الله دو مفهوم تجلی ربوبیت در انسان ملکوتی.
از دیگر ابعادی که برای مستشرقین و اسلام شناسان غربی و حتی شرقی در مورد عاشورا و شخصیت امام حسین (ع) شکل گرفته است، مطالعات و پژوهش هایی با محور هنر است؛ رشته هایی نظیر معماری، تئاتر و حتی موسیقی قسمتی از هنرهایی است که در این حوزه مورد توجه بوده است، برای مثال در عرصه بالکان مناطقی به عنوان سقاخانه و آبخوری به یاد واقعه عاشورا تأسیس شده است و سبک خاصی از خیابان سازی و نمای بازارهای قدیم را به خود اختصاص داده است؛ این نوع هنر که در عرصه کشورهای غربی در قالب مجسمه سازی نمود یافته است برای مستشرقین مقوله قابل توجهی است که ریشه ایجاد آنرا بررسی نمایند. البته در این بین که صحبت از هنر عاشورایی شد باید جنبه موسیقیایی عاشورا را برای مستشرقین بیان نمود و مورد توجه قرار داد. جنبه هنری و شاخه موسیقی مذهبی برخاسته از واقعه عاشورا به جنبه هایی مانند، خوانندگی های ویژه و تعزیه باز می گردد، بخشهایی از مداحی ها، نت های متناسب آن در دستگاه های مختلف موسیقی، کتیبه نویسی های در رابطه با آن و... اوزان عروضی خاص این نوع موسیقی حزن آور و گاهی حماسی، قافیه و نُت های خاص با محور و سبک دینی شرقی (صفوی و بتازگی قاجاری) در بین پژوهشهای مستشرقین جایگاه خاصی به خود مختص کرده است.
از نمونه آثاری که در این مجال باید مورد توجه قرار دارد، مواردی است که به بررسی ابعاد شخصیتی امام حسین (ع) در آثار مشهور قرون هجدهم و نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی پرداخته اند. مانند آثار افرادی همچون «شارل ویرولود» شاهد می باشیم، یا آثار افرادی نظیر «آرتور دو گوبینو» که در قرن هجدهم اشاره به تعزیه دارد و از آن به عنوان اثر هنری یاد می کند که جلوه و محور اصلی اش واقعه عاشورا است. من در این پژوهش خود که به آستان مقدس عتبه حسینیه تقدیم نمودم بررسی اجمالی در سیر تاریخی این مطالعات ارائه نمودم.
بازگردم به سوال جنابعالی، بطور خلاصه فراگیر شدن و شهرت جهانی عاشورا به موضوع گسترش اسلام در جهان مرتبط می باشد، خیلی از وقایع صدر اسلام با نهضت عاشورا گره خورد و بعد از آن شکل گرفت؛ از قیام ها و انقلاب ها و تحولات فرهنگی گرفته تا ایجاد فرق و نحله ها که بخش مهمی از آن به مساله عاشورا و نهضت آن حضرت درمدینه و عراق آن زمان باز می گردد.
اما در ادامه با گسترش اسلام و ظهور این جریان ها در دنیای غربِ امروز و بررسی جریان های اسلامی، طبیعتا علل ظهور وقایعی نظیر عاشورا و مسایل مختلف مذهبی و کلامی، منجر به انعکاس و گسترش تتبعات در حوزه عاشورا در سطح بین المللی می شود.
بدین سبب در شرحی خلاصه نسبت به بررسی علل توجه اندیشمندان جهان به واقعه عاشورا، می توان مساله گسترش اسلام در دنیای امروز را نیز یکی از علل اصلی دانست چونکه در مساله عاشورا، مطالبی نظیر فاطمیه و مقام این بانوی بزرگوار نیز بررسی می شود. خیلی از اسلام شناسان نظیر « شارل ویرولود» مساله عاشورا، فاطمیه و مهدویت را مطالبی می دانند که به یکدیگر متصل بوده و گره خورده اند.
برمبنای نظر تعدادی از این دسته از محققین، اساسا ظهور و بروز شخصیت شناسی حضرت زهرا (ع) در بین عامه و خاصه از دل واقعه عاشورا موضوعی است مسلم.، همانطور که مساله موعود در دنیای اسلام به مساله عاشورا گره خورده است، بدین سبب علت شهرت جهانی واقعه عاشورا از جنبه دیگر به این مساله باز می گردد، بدین سبب شاهد می باشیم که تتبعات اسلام شناسان رنگ و بوی متفاوتی نسبت به یکدیگر در این حوزه یافته اند.
رهاورد توجه به دستاوردهای اخلاقی و اجتماعی واقعه عاشورا برای جامعه امروز
اثرگذاری این واقعه در میان وقایع صدر اسلام از درجه بالایی از اهمیت برخوردارست. از طرف دیگر شباهت آن با مسایلی که در دنیای مسیحیت نسبت به حضرت عیسی (ع) مطرح است منجر به توجه بیش از پیش اندیشمندان به جریان عاشورا شده است که قبل تر اشاره کردم.
مسایل تاریخی که بعد از عاشورا به وقوع پیوست نیز این نهضت را در نظر اندیشمندان دارای اهمیتی دوچندان کرده است اما یکی از مسایلی که شاید امروز بیش از هر زمان مورد توجه قرار گرفته موضوع زیارت است. این مساله در مسیحیت نیز وجود دارد و برای مثال برای شخصیت های درجه دو نظیر سنت «برنادت» نیز زیارتگاه هایی ساخته اند و مسیحیان معتقد برای زیارت و توسل به آنجا می روند.
زیارت موضوعی است که در صدر اسلام به عنوان یک نماد تکرار شده و در طول تاریخ اسلام ادامه یافته است. از طرف دیگر در دنیای اهل سنت و تشیع نیز از با اهمیت ترین نمادهای قداست، زیارت و توسل است و طبیعتا رهاورد مشترک واقعه عاشورا و توجه اندیشمندان اسلام و مسیحیت در این حوزه توجه به مقوله زیارت، توسل و امثال آنست. البته من اجازاه می خواهم که عرض نمایم خیلی هم در مبالغه برای ترسیم موضوعات کاملا مقبول بین المللی سزاوار نیست. ما تاثیر و ره آورد عاشورا را در بین خیلی از فر و نحل اسلامی می بینیم و می پذیریم. اما باید گفت در غرب و در بین ارفاد مستشرق نیز برخی با نگاه احترام و عده ای نیز با ادبیات تحلیلی و نقادانه به آن پرداخته اند. بی گمان هر دو دسته می توانند در تجزیه و تحلیل های علمی و مذهبی ما به صورتی اثر گذار باشند. شما بدنبال اثر همه جانبه در میان الملل نروید. مهم حقیقت و ماهیت ملکوتی و آثار مختلف این واقعه برای آنان است که به آن توجه و التفات یافته اند.
این کنفرانس با چه هدفی برگزار شد
به نظرم این کنفرانس و برگذاری ان در وضعیت فعلی عراق و عتبه منوره حسینیه امری مبارک و باارزش بود. از کشورهای مختلفی گاهی اهل تامل و علاقمندان این نوع نشست ها حضور بهم رساندند. از ایران هم هیات درخشانی از اندیشمندان دانشگاهی و حوزوی حضور یافت. از دانشگاه تهران، دانشگاه اصفهان و جامعه المصطفی شخصیت های زبده و نخبه ای تشریف فرما بودند. آثار آنان نیز بی شک سزاوار تحسین و تقدیر بوده اند. هر چند شاید حجم مشغله و تازگی این نوع تجربه برای آن کنفرانس شرایط تقدیر همگانی را فراهم نیاورد.
به نظرم، معرفت شناسی عاشورایی و اعتلای فراملیتی و فرادینی را بتوان یکی از با اهمیت ترین اهداف برگزاری این کنفرانس دانست. این کنفرانس هم جایگاه عتبه حسینیه را به عرصه تعدادی از رسانه ها می رساند و هم زمینه کسب تجربه آکادمیک را برای آن عتبه مقدسه فراهم آورد. این کنفرانس به صورتی در دل عراق به تعامل میان محققین حوزه علمیه و دانشگاه نیز می تواند منجر گردد.
اساسا برگزاری این رویدادهای مذهبی- علمی می تواند در طولانی مدت به شکوفایی نظری و کلامی در دروس و مباحث سنتی حوزه عراق هم منجر شود. حوزه علمیه عراق از ظرفیت بالا و تاریخ درخشانی در مطالعات کلامی و اسلامی برخوردارست. خیلی از نخبگان عراق در سالهای اخیر و پیش از بازگشت آرامش فعلی به این کشور دارای تمدن بزرگ، در کشورهای مصر، اردن و حتی تونس در حوزه های دانشگاهی درخشش خاصی داشته و دارند.
اساسا برگذار کنندگان محترم و خوش اندیشه این کنفرانس شامل تولیت گرانقدر عتبه حسینیه جناب مستطاب حضرت آیت الله حاج شیخ عبدالمهدی کربلای دامت افاضاته و قائم مقام ایشان آقای دکتر علاء ضیاء الدین که چهره ای آکادمیک و از فارغ التحصیلان دانشگاهی در آمریکا بودند تلاش ارزشمندی برای اعتلای نام مبارک حضرت سیدالشهدا در حوزه بین الملل نمودند و اساسا این جهد و مساعی مقبول و منظور نظر مبارک صاحب آن بقعه مبارکه خواهد بود. توقع ما هم توسعه و ادامه آنست. با التفات به تجربه نخست آن عتبه طبیعی است که نقایصی نیز ملحوظ بود. شامل دشواری حضور محققین صاحب نظر این رشته علمی از دانشگاه های معتبر غربی مانند سوربون، آکسفورد، مگ گیل، استراسبورگ و غیر آن که این رشته تحصصی را سالیان متمادی دنبال می کنند. همچنان نیز از دانشگاه الازهر، زیتونه و ال البیت اردن و دیگر کشورهای اسلامی نیز سزاوار بود استقبال علمی صورت می پذیرفت. برخی دوستان من از اساتید بزرگوار دانشگاه های پاریس و فرانسه یا اطلاعی نداشتند و یا از خوف سطح و شرایط آن مشارکتی نیافتند. هر چند من این مساله را برای چنین کنفرانسی امری طبیعی و از طبیعت تجربیات نخست می دانم، اما برای من از ارزش والای این کنفرانس و مساعی جمیله متصدیان آن نمی کاهد.
جمله سابق خودرا تکرار کنم که ما در برگذاری این نوع نشستها دنبال معجزه و کرامت نباشیم. نفس این امور مبارکند و باارزش. اما این بنفسه ای سبب نشر و بسط معارف نیست برای اینکه مخاطب آن محدود و مشارکین آن نیز معدودند. پس این جلسه ها بیشتر می تواند در داخل مکتب و برای محققین آن برد علمی و مطالعاتی ایجاد نماید. تحول اندیشه و آراء محققین می تواند از دل این ارائه ها و سخنرانی های علمی ایجاد گردد. موضوعی که ما با برگذاری این کنفرانس در بین حوزویان گرانقدر عراق می اندیشیم و تصور می نماییم از اهداف مهم بزگان آن عتبه منوره بوده است.
این مقصود در ایران اسلامی نیز از سال ۱۳۷۰ شمسی به بعد آرام آرام در بستری ملایم شروع گردید و مصدر و منشا ظهور آثار ارزشمندی در حوزه کلام جدید، مبانی فلسفی حدیثه و نیز تحول در امر اجتهاد گردید که البته هنوز نیز تا آستانه موعود و جایگاه اصلی خویش فاصله بسیاری دارد.
البته شکی نیست که این نوع نشست ها و کنفرانس ها در عراق و خصوصا در عتبه مقدسه حسینیه می تواند غیرمستقیم زمینه گسترش معارف حسینیه را با تمهیداتی فراهم آورد. چرا ما این عتبه را مرکز تردد محققین و اندیشمندان جهانی نبینیم؟ آیا جز این است که با تلاقی با سخنان و اضواء مبارکه صاحبان ابن عتبات در عراق و ایران جذب آنان می گردند؟ ما کم نداریم اسلام شناسانی که در پرتو همین تلاقی ها به دین اسلام گرویدند. خانم پروفسور اوا دو ویترای فرانسوی از چمله همین مستشرقانی است که در پرتو مغارف اسلامی مسلمان گردید. و فراوانند شخصیت هایی که در ظل عنایات این مراودات به حقیقت اسلام آگاه شدند. پس هدف هرچه که باشد اساسا منجر به جلوه بهتر این نمای ملکوتی اسلام و مکتب دوده مقابل السلام خواهد گردید.
منبع: atreharam.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب