عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی:
مرزبندی مشخصی برای سخنرانی مذهبی وجود ندارد
به گزارش عطر حرم خراسان رضوی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار داشت: متاسفانه امروز در جامعه ما مرزبندی مشخصی برای سخنرانی وجود ندارد و هر کسی به راحتی می تواند بعنوان سخنران مذهبی معرفی شود.
علیرضا واسعی در گفتگو با ایسنا در مورد خصوصیت سخنرانی های مذهبی و معیارهای یک سخنرانی مطلوب اظهار نمود: سخنرانی بر خلاف آنچه امروز در ذهنیت ما جای گرفته، نه اختصاص به دین و مقوله های دینی دارد و نه اساسا به آن گره خورده است بلکه یکی از گونه های تعامل کلامی است که می تواند در هر حوزه ای به مثابه یک ابزار به کار گرفته شود.
وی اضافه کرد: به بیان دیگر سخنرانی یکی از طریق های انتقال پیام یا یافته به مخاطبان است که هم به لحاظ قالب و ساختار و هم محتوا و رویکرد تابع امور خاص خود است. هر سخنرانی علمی به اعتبار تقاضای موضوع، مخاطبان و امکاناتی که معطوف به آن وجود دارد، با سخنرانی های فرهنگی، اجتماعی یا مذهبی متفاوت می باشد اما وجوه اشتراکی میان این موارد هم وجود دارد که سخنرانان باید به آن توجه نمایند. همچون این وجوه اشتراکی میتوان به ادبیات مخصوص هر حوزه، اهدافی که از سخنرانی انتظار می رود، سطح مخاطبان و دیگر مقوله ها اشاره نمود که امکان ارزیابی یک سخنرانی و سخنران مطلوب را فراهم می سازد.
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان نمود: قبل از آنکه در یک سخنرانی به ذکر دغدغه های مورد نظر پرداخته شود، به این نکته مهم باید اشاره نمود که قالب های گفتاری که امروز در چارچوب آن سخنرانی بیان می شود، با حقیقت سخنرانی منطبق نیست؛ منابر، خطابه ها، روضه خوانی، روایت خوانی ها و دیگر شکل های گویندگی تبلیغ بنیاد با سخنرانی یافته محور تفاوت بنیادین دارد. هر چند به تسامح بر همه این ها نام سخنرانی گذاشته می شود؛ چنانکه در اطلاعیه ها و خبررسانی ها عمدتا از مبلغ و منبری با عنوان سخنران یاد می شود. شاید از آن جهت که صرفاً سخن می راند، اطلاق این نام بر او به جا دیده شود ولی در معنای اصطلاحی و صحیح آن چنین کاربردی قابل دفاع نیست.
برخی متوهمانه گمان می کنند که شایسته سخنرانی دینی یا فرهنگی هستند
واسعی خاطرنشان کرد: بدین سان سخنرانی های مذهبی یا دینی در هر یک از شاخه های آن، بخصوص سخنرانی های مناسبتی که عمدتا دارای پیام های اخلاقی، فرهنگی و گاه اعتقادی یا فقهی است با شاخص هایی می تواند سنجیده شود که به اختصار چند شاخص عمده مورد تاکید قرار می گیرد. بعضی از آن محتوایی است؛ پاره ای به قالب و ساختار بازمی گردد و شاید برخی به آداب و آئین های سخنرانی و به تعبیر دیگر پاره ای از آنها درونی و دسته ای بیرونی است.
وی ضمن اشاره به این که تخصص سخنران و آموزش دیدگی روشمند مهم ترین شاخص این عرصه و اولین گام به حساب می آید، تصریح کرد: مبلغ دینی که بعنوان سخنران وارد عمل می شود، بایستی به حوزه هایی ورود یابد که در آن به صورت تخصصی دانش ورزیده است.
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: این فروریزی مرزها خود عللی دارد که در جای دیگری باید جست وجو شود و مهم ترین دلیل آنرا شاید بتوان این گونه بیان کرد که در دوران بعد از انقلاب خیلی از سردمداران سیاسی و اجتماعی از میان کسانی برآمدند که کارویژه اولیه آنان تبلیغ و سخنوری بود و آگاهانه یا ناآگاهانه میان جایگاه و کارویژه خلطی جدی صورت گرفت، تا جایی که هر کسی با قرار گرفتن در آن جایگاه متوهمانه گمان می برد شایسته سخنرانی دینی یا فرهنگی است؛ در حالیکه درهم آمیزی میان این ۲ حوزه اشتباهی آشکار است.
حکمرانان باید صرفاً در حوزه کاری خویش سخنرانی کنند
واسعی بیان نمود: حکمرانان جامعه حداکثر باید در حوزه کاری خویش به ایراد سخنرانی بپردازند، دستاوردها و اقدامات خویش را به گوش مردم برسانند، از نظرات و پیشنهادات آنان بهره ببرند و پاسخگوی اقدامات خویش باشند. این حقیقت که از آنان انتظار نمی رود به بیان مباحث اخلاقی، دینی و فرهنگی بپردازند، بدیهی تر از آن است که احتیاج به یادآوری داشته باشد؛ هر چند برای خود آنان نوعی گریزگاه و توجیه کننده ناکارآمدی است.
وی با اشاره به اینکه صحت داده ها یا محتوا دیگر شاخص یک سخنرانی مطلوب است، خاطرنشان کرد: امروز وقتی از سخنرانی یاد می شود، نخستین چیزی که به ذهن می آید، آن است که کسی در حوزه تخصصی خویش دستاوردهایی دارد که شایسته عرضه در مجامع در رابطه با تخصص خویش است تا بر پایه گفت وگویی که در می گیرد، به ارزیابی یافته ها و اصلاح آن دست بزند. در سخنرانی های عمومی هر چند سطح انتظار فروتر از آن است اما الزاما سخنران باید در بیان سخنان خود به داده هایی تکیه کند که از نظر علمی صحت و قوام آن احراز شده باشد.
سخنرانی عمومی به معنای سخن گفتن پیش پا افتاده نیست
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار داشت: سخنرانی عمومی به معنای سخن گفتن پیش پا افتاده، همه دان و بی پایه نیست بلکه این به اعتبار مخاطبان است که عمومی خوانده می شود؛ پس نمی تواند حاوی هر مطلب سست و بی اساسی باشد. ازاین رو وقتی کسی در حوزه اخلاق سخنرانی می کند، باید بر دانش و فلسفه آن اطلاع داشته باشد و آنرا در سطحی متناسب با مخاطبان ناهم سطح و عمومی بیان دارد.
واسعی افزود: ادبیات سخنرانی دیگر شاخصی است که سخنرانان را محدود می سازد. کسی که در حوزه تاریخ یا سیره پیشوایان مذهبی سخن می راند، باید با ادبیات آن حوزه آشنایی داشته و معطوف به آنها با مخاطبان به تعامل بپردازد. ادبیات حوزه های مختلف گاه با هم تفاوت های بنیادین دارند. خلط میان ادبیات تاریخی با کلامی یا اخلاقی با سیاسی یا فرهنگی با حقوقی و مقوله های دیگر باعث نابسامانی های فراگیری می شود که در نهایت امکان گفتگو را از بین می برد.
وی ضمن اشاره به این که رعایت اصول و آداب سخنرانی که تابع موضوعات متفاوت می شود، باید مورد نظر قرار گیرد، اظهار داشت: سخنرانی اخلاقی گونه ای از ورود و خروج را طلب می کند که سخنرانی تاریخی چنین نیست؛ چنانکه سخنرانی اعتقادی اقتضائاتی دارد که سخنرانی سیاسی چنان اقتضایی ندارد؛ ازاین رو سخنران باید در مورد چگونگی انتقال پیام که با خود پیام مرتبط می باشد، آگاهی گسترده و تخصصی داشته باشد.
از طریق تریبون و منبر نباید به اعمال نفوذ و قدرت پرداخت
واسعی بیان نمود: انصاف یا اعتدال در بیان مطالب و تکریم مخاطب یکی از آئین های سخنرانی است. به تریبون یا منبر هیچگاه نباید بعنوان قدرت نگاه شود تا از راه آن به اعمال نفوذ پرداخت. سخنرانی راهی برای برقراری روابط انسانی و گسترش آگاهی است و استخدام آن برای اعمال نفوذ یا تخریب اشخاص خروج از اخلاق حرفه ای آن است.
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: سخنرانی های رایج بخصوص آنچه در مناسبت های مذهبی و خاص عرضه می شود، عمدتا با شاخصهای بیان شده فاصله بسیاری دارد و شاید یکی از دلایل عمده آن باشد که گویندگان بر مبنای اصل تقاضا، مطالبی عرضه می کنند و صرفاً برای خوشایند مخاطبان یا جذب حداکثری آنان پیش می روند؛ مقوله ای که از جانب بعضی از بزرگان چون شهید مطهری در کتاب حماسه حسینی و پیشتر از او محدث نوری در کتاب لؤلؤ و مرجان در مورد مراسم حسینی مورد صدمه شناسی قرار گرفت و امروز هم از صدمه ها و آفات دیگر مراسم باید پرده برداری کرد و مشکلات و کژکارکردهای آنرا مورد بررسی و مداقه قرار داد.
وی تصریح کرد: بیشترین مشکل سخنرانی های رایج در منابر، خطابه ها، روضه خوانی ها و... را در عدم تخصص گویندگان و ناآشنایی تخصصی شان با مقوله های در رابطه با گویندگی شان باید شناسایی کرد؛ با این توضیح که بخش عمده محتوای منابر امروزی، موضوعات تاریخی و سیره ای است، در حالیکه همگان می دانند مبلغان دینی در طول دوران تحصیلی خود با هیچ کتاب تاریخی و سیره ای سر و کار ندارند و با چیزی بعنوان روش مطالعات تاریخی ارتباط برقرار نمی کنند. اگر امروز با پیدایی شاخه های تخصصی سخنرانی این علم هم در دستور کار قرار گرفته، تنها عده اندکی به آن روی می کنند.
آموزش های دینی گاها گرفتار صورت گرایی و قالب محوری شده است
واسعی اظهار داشت: بدیهی است کسی که در حوزه های سنتی آموزشی تحصیل کرده، هیچگاه به صورت رسمی به تاریخ و سیره و حتی اخلاق و عقاید نمی پردازد؛ هر چند امکان دارد کسی یا کسانی به علاقه شخصی به آن دانش ها بپردازند. بر این اساس بیشتر مبلغان حوزوی، تنها در دانش فقه و بیان احکام عملی از تخصص لازم بهره دارند و علی القاعده برای ورود به دیگر شاخه ها باید به صورت روشمند به کسب دانش بپردازند. این صدمه در سالهای اخیر بیشتر از گذشته خودنمایی می کند چون حوزه های آموزش دینی هم به مانند دیگر مراکز آموزشی گاها گرفتار صورت گرایی و قالب محوری شده است.
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی خاطرنشان کرد: برای بهره گیری بهتر از مجامع آئینی که در روزهای مناسبتی به شدت توسعه پیدا می کند، باید از جانب نهادهای مسئول نظارت هایی اصولی صورت گیرد تا از ورود خیلی از افراد ناآشنای به دین و سودجویان جلوگیری کرد.
وی افزود: یکی از طریق های پرفایده و کارآمد عرصه تبلیغ دین و ترویج داشته های مذهبی برگزاری نشست های گفتگو محور و ایجاد فضایی باز و آزاد برای طرح پرسش، انتقاد و ابهام یا شبهات است. گفتگو بهترین راه شناسایی حقیقت و پرده برداری از حقیقت های تاریخی و امروزی است و اگر بتوان چنین فضایی را ایجاد کرد، همچنان میتوان به پویایی و پایایی دیانت و ارزش های الهی امیدوار بود.
منبع: atreharam.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب