نشست نقد روایت مطهری از ناسیونالیسم ایرانی-۳؛
تلاش مطهری احیای هویت ملی ایرانی محذوف بود، بازگشت به گفتمان مطهری
عطر حرم: مهدوی زادگان اظهار داشت: مطهری كوشیده با مطالعه جامع خدمات متقابل اسلام و ایران، هویت ملی محذوف را بازخوانی كند. كار مطهری باز خوانی صرف نبود بلكه تلاشی برای احیای هویت ملی ایرانی محذوف بود.
به گزارش عطر حرم به نقل از مهر، سمینار ملی «بازخوانی خدمات متقابل اسلام و ایران: نقد روایت مطهری از ناسیونالیسم ایرانی» امروز چهارشنبه در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با حضور ۱۹ تن از اندیشمندان و پژوهشگران حوزه علوم انسانی حوزه و دانشگاه برگزار گردید. استاد مطهری و باز خوانی هویت ملی محذوف در این نشست داود مهدوی زادگان عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اظهار داشت: علمای مسلمان همواره دغدغه پاسخ به شبهات فكری - عقیدتی را داشته و دارند و از این رهگذر آثار علمی برجسته ای آفریده شده است. چنان كه كتاب «خدمات متقابل اسلام و ایران» اثر استاد شهید مرتضی مطهری در كنار آثار دیگری چون الذریعه الی تصانیف الشیعه اثر آقا بزرگ تهرانی و تاسیس الشیعه اثر سید حسن صدر و الغدیر اثر علامه امینی همچون این آثار است. لكن فرق این كتاب با سه اثر بی بدیل دیگر در ماهیت نزاع برون دینی آن است. وی ادامه داد: مطهری در دوره ای می زیست كه از حدودا یكصد سال پیش تا حتی امروز جریانی به راه افتاده است كه ایرانی ها و میراث ایرانی را با تعریف جدیدی از هویت ملی تفسیر كند. عمده ترین نتیجه این تفسیر گسست و احساس بیگانگی ایرانی ها با اسلام است. بنابراین پرسش اساسی استاد مطهری در كتاب خدمات متقابل اسلام و ایران این است كه می خواهیم ببینیم با منطق احساسات ملی، آیا باید اسلام را امر خودی به شمار آوریم یا امرت بیگانه و اجنبی؟ (ص ۵۸).این مسئله سبب گردید مطهری به مطالعه هویت ملی رو آورد. وی برای ورود به بحث از دو منطق عقلی و احساسی یاد كرده است. ولی چون این افراد به روش احساسی رو آورده اند، او هم با همین منطق وارد بحث شده است. اغلب روشنفكران ایرانی كه به مبحث هویت ملی پرداخته اند از ارائه تعریف اولیه آن استنكاف كرده مفهوم هویت ملی را به وضوحش حوالت داده اند. لكن توجه به آن در اینجا امر لازمی است. وی اضافه كرد: هویت ملی، تعریف و شناسه ای است كه در پاسخ به پرسش از یت یك ملت ارائه می گردد. هر تعریفی به قول منطقیون جامع افراد و مانع اغیار است. اینجاست كه دقت علمی در تعریف هویت ملی اهمیت دو صد چندانی پیدا می كند. زیرا ممكن است در اثر تعریف ارائه شده عناصر اصلی از هویت ملی بیرون بمانند و عناصر اجنبی جزیی از آن تلقی شود. مهدوی زادگان اظهار داشت: انتقاد استاد مطهری بر نظریه پردازان متجدد از همین جهت نارسایی در تعریف درست هویت ملی ایران است به عقیده وی با تعریفی كه آنان از هویت ایرانی ارائه می دهند عناصر اصلی آن، یعنی اسلام و میراث علمی و فرهنگی چهارده قرنه ایرانی ها بیرون می ماند بلكه اساسا این عناصر، جنبه اجنبی پیدا می كنند. این چنین تعریفی جعل هویت ملی كاذب است كه نتیجه اصلی آن حذف هویت ملی واقعی در ذهنیت ایرانی ها است. بر این اساس، مطهری بی تفاوتی را جایز ندانسته وظیفه اصلی خود می داند كه به بازخوانی هویت ملی محذوف بپردازد. وی ادامه داد: استاد مطهری این حذف را یكی از اهداف راهبردی استعمار دانسته است. هدف استعمار، جدایی انداختن میان ملل و اقوام مختلف مسلمان برای آسان تر كردن سلطه بر آنان است. اگر همكاری مستشرقین و روشنفكران غرب زده نبود، استعمار به این سادگی نمی توانست به صورت نسبی به این هدف مهم برسد. از این رو، مطهری كوشیده است با مطالعه جامع خدمات متقابل اسلام و ایران، هویت ملی محذوف را بازخوانی كند. چنان كه وی به خوبی توانسته در این كار بازخوانی به روش علمی موفق شود. در واقع، كار استاد مطهری باز خوانی صرف نبود بلكه تلاشی برای احیای هویت ملی ایرانی محذوف بود. وی در انتها اظهار داشت: او این تلاش را در شرایط سیاسی انجام داد كه حاكمیت غربزده آن روز به صورت همه جانبه از روایت متجددانه هویت ملی ایرانی پشتیبانی می كرد. اما دیری نپایید كه هویت ملی محذوف با انقلاب اسلامی از فشار حذف خارج شد و این آشكار شدگی خط بطلانی بود بر چند دهه تلاش ایدیولوژیك ملی گرایی دروغین. البته ملی گرایی ایدیولوژیك در سال های بعد از انقلاب اسلامی برای بازگشت روایت خود از هویت ملی تلاش زیادی به راه انداخته است. آنان در این میان به اهمیت كار استاد شهید مرتضی مطهری آشكار و پنهان توجه جدی كردند. بعضی از آنان مانند شاهرخ مسكوب و أحمد اشرف در این زمینه مطالبی را بیان كرده اند. و البته بررسی نظرات آن دو، مجال دیگری را طلب می كند. بازخوانی انتقادی روایت مطهری از «ناسیونالیسم ایرانی» سید جواد میری هم عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اظهار داشت: بعضی از آثار فقط كتاب نیستند بل تبدیل به ژانر و گفتمان می شوند و از بدو ورود در عرصه عمومی به یك اثر كلاسیك تبدیل می شوند. در تمامی تمدن ها و فرهنگ ها ما می توانیم در موضوعات گوناگون تولد كلاسیك ها را مشاهده نماییم. در ایران هم ما از این قاعده مستثنی نیستیم. چه در دوران باستان و چه در عصر اسلامی و چه در عصر حاضر، ما می توانیم كلاسیك های منحصر بفردی را بیابیم كه در حوزه های گوناگون دست به خلق چشم اندازی زده اند كه بدون توجه به ژانر آنها نمی توان در باب آن مبحث سخن گفت. وی ادامه داد: «خدمات متقابل اسلام و ایران» شهید مرتضی مطهری یكی از این آثار كلاسیك است كه در حوزه مطالعات ناسیونالی، یكی از آثار بی بدیل در سطح جهانی است ولی چون اغلب ایرانی ها به داشته های خود با دیده تحقیر می نگرند اندیشه های مطهری در حوزه مطالعات ناسیونالیسم هنوز در جهان جایگاه واقعی خویش را پیدا نكرده است. وی اضافه كرد: شهید مطهری به پرسش محوری در طرح خود از اسلام به مثابه دین و ایران به مثابه میهن مطرح می كند و سپس سه مبحث را مطمح نظر خویش قرار میدهد ۱- اسلام و مسئله ملیت ۲- خدمات اسلام به ایران و ۳-خدمات ایران به اسلام میری در انتها اظهار داشت: سپس به قلب و تحریف هایی كه در حوزه مفهوم ایرانیت و رابطه آن با مبحث اسلایت توسط برخی مستشرقین و غیر آنان رخ داده است اشاره میكند و حتی خوانش های ناصوابی كه در دوران معاصر از حكیم ابوالقاسم فردوسی و شیخ اشراق (به مثابه سمبل مقاومت روح ایرانی در برابر دین اسلام برساخته شده است، نقدهای جدی وارد می نماید و آنگاه به زبان فارسی و مذهب تشیع كه در برساخت نوشعوبیان بعنوان مظهر مقاومت و مخالفت و عكس العمل روح ایرانی در برابر اسلام معرفی شده نقد وارد می نماید. به نظر من یكی از پروژه های مهم در جهان اسلام و ایران بازگشت به گفتمان مطهری با عنایت به دغدغه های امروزی است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب