پای شاه اسماعیل صفوی چگونه به عتبات عراق باز شد؟
به گزارش عطر حرم برخلاف تصور برخی که گمان می کنند حضور ایرانیان در بازسازی و توسعه حرم های عتبات عالیات در عراق منحصر به دوره کنونی و سالهای بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است، به گواه تاریخ، قدمت این عرض ارادت به قرن ها پیش بازمی گردد.
به گزارش عطر حرم به نقل از روابط عمومی ستاد بازسازی عتبات عالیات، الان آثار و ابنیه خیلی از دوره آل بویه، دیلمیان، صفوی، افشاری و قاجار در اعتاب مقدس به جا مانده که میراثی پرارزش از فرهنگ، هنر و معماری ایرانی اسلامی در آن سوی مرزهاست که باید در حفظ، مرمت و احیاء آن کوشید.
ستاد بازسازی عتبات عالیات که بیشتر از یک دهه از فعالیت آن می گذرد در این سال ها، پروژه های مختلفی را در زمینه بازسازی، مرمت و احیاء این آثار فاخر ایرانی و اسلامی در عتبات عالیات داشته است. دکتر حسین ایزدی، عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم درباره «نقش تاریخی ایرانی ها در ساخت ابنیه عتبات عالیات در دوره شاه اسماعیل صفوی» در مقاله ای درباره «نقش تاریخی ایرانی ها در ساخت ابنیه عتبات عالیات» چنین نوشته است:
توجه به سفرهای زیارتی در میان شاهان صفوی، بخصوص شهر مشهد و سپس عتبات عالیات رایج بوده و سفر با پای پیاده به سمت مشهد را هم شاه عباس صفوی باب می کند، اما شاه اسماعیل صفوی (درگذشته ۲ خرداد ۹۰۳ خورشیدی) هم در این میان دستی بر آتش اشتیاق داشته است.
در واقع اولین سفر زیارتی شاهان صفوی را شاه اسماعیل اول در جریان لشکرکشی به خراسان انجام می دهد. در سال ۹۱۳ هجری قمری و در جریان حملات محمدخان شیبانی به خراسان و قتل و غارت قشون ازبک که تا کرمان کشیده شده بود، شاه اسماعیل با اعزام سفرا و نمایندگانی از خان ازبک خواست تا از مناطق متصرفاتی بیرون برود، ولی او با غرور تمام، پاسخ داد که خیال سفر حج دارد و از شاه اسماعیل خواست تا وفاداری و اطاعت خویش را با تهیه زمینه میزبانی برای عبور از قلمرو صفوی نشان دهد. شاه اسماعیل هم در جواب وی خاطرنشان کرد قصد زیارت مشهد مقدس و بارگاه امام رضا (ع) را دارد. این مسأله سبب جنگ خونین مذهبی بین طرفین شد که نتیجه آن شکست سنگین قوای ازبک و مرگ شیبک خان به دست قشون قزلباش بود. شاه اسماعیل بعد از پیروزی در این نبرد، که بزرگ ترین پیروزی وی بود، برای زیارت مرقد مطهر ثامن الحجج علی بن موسی الرضا (ع) به مشهد رفت.
در سال ۹۱۴ ق، شاه اسماعیل بعد از فتوحات نظامی خود در عراق عرب و تصرف بغداد، ابتدا به کربلا رفت و بعد از ورود به شهر و زیارت حرم امام حسین (ع) تمام شب را در حرم بیدار بود و شخصاً در غبارروبی حرم شرکت کرد و بعد از تقدیم هدایای گران قیمت و قندیل های طلا و دستور ساخت پوشش قبر از عاج طلا و دادن هدایا و نذورات به مجاوران و خادمان، عازم شهر نجف شد.
بعد از رسیدن به نزدیکی شهر نجف، شاه اسماعیل از اسب فرود آمد و پای پیاده و سر برهنه به طرف حرم حضرت علی (ع) حرکت کرد و در زمان رسیدن به نجف، در حالیکه علما و سادات به استقبال او می آمدند، پرچم حضرت علی (ع) را از آنها تحویل گرفت. او بعد از گرفتن پرچم، «یا علی»گویان از بین مردم عبور کرد و مستقیم داخل حرم شد و اجازه ورود به هیچ کس نداد و به مدت هشت ساعت به تنهایی داخل حرم بود.
در این زمان، قزلباشان می گفتند به گوش خود شنیده اند که مرشد کامل با امام علی (ع) گفتگو می کند. شاه اسماعیل بعد از این زیارت طولانی و دادن هدایا و نذورات به خادمان و مجاوران حرم، به شهر حلّه رفت و در همین مدت، گروهی از بیابان گردان عرب را که زوّار شیعه را غارت می کردند، سرکوب کرد و بعد از ضبط ثروت هنگفت آنها، به نجف بازگشت.
شاه اسماعیل بعد از این اقدامات و زیارت کربلا و نجف، به شهر کاظمین رفت. با عنایت به اینکه سلسله نسب سیادت مورد ادعای صفویان به حضرت امام موسی کاظم (ع) می رسید، شاه اسماعیل بعد از حضور در عراق، توجه ویژه ای به حرم مقدس کاظمین داشت و دستور داد عمارت و گنبد باشکوهی بر فراز این مزار مقدّس ساختند و نهر آبی را که تأمین کننده آب شیرین این مکان مقدّس بود، تعمیر و نوسازی کرد.
او بعد از آن که هدایا و نذورات زیادی به خادمان و مجاوران حرم کاظمین داد، به سمت سامرّا رفت و بعد از زیارت حرم امام علی النقی (ع) و امام حسن عسکری (ع) و مدتی تفرّج و شکار در بغداد و اطراف دجله و فرات، به ایران بازگشت.
سفرهای زیارتی شاه اسماعیل اول به عتبات عالیات و مشهد مقدس، که در جریان لشکرکشی های وی به جنوب عراق و خراسان و با انگیزه های سیاسی ـ نظامی انجام شده بود، در وهله اول باعث ایجاد ثبات، امنیت و آرامش در این مناطق ـ بخصوص برای شیعیان ـ شد. همینطور بازسازی و توسعه و عمران این اماکن مقدّس مذهبی در عهد شاه اسماعیل اول، آسایش و رفاه را برای ساکنان و زوّار این شهرهای مقدّس و وجهه مثبت مذهبی و تقویت مشروعیت و جایگاه حکومتی دولت نوپای صفوی را به دنبال داشت.
از طرفی، اقدامات وی نه تنها باعث شد که رسم بسیار مهم زیارت، که تا آن زمان به علت تعصّب مذهبی مخالفان شیعه و ناامنی و جنگ های پی درپی در جنوب عراق خیلی کم رنگ شده بود، احیا و خیل جمعیت زائرین به عتبات سرازیر شود، بلکه این اقدامات بعنوان آموزه سیاسی ـ مذهبی حکومت صفوی مورد توجه شاهان این سلسله قرار گرفت و علاوه بر توجه به شهرهای مذهبی داخلی، مثل مشهد و قم، تا زمانی که جنوب عراق در تصرّف صفویان بود، شاهان صفوی با حضور در عراق و زیارت عتبات عالیات، شخصاً به امور زوّار و عمران و توسعه این اماکن مقدّس رسیدگی می کردند.
منبع: atreharam.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب