۴۷ سال قبل
سازمان اوقاف مسجد جاوید را تعطیل کرد
«باغ صبا» منطقه ای با ترکیب شهروندان یهودی و ارمنی در خیابان شمیران در ابتدای دهه ۱۳۵۰ به محلی برای برگزاری پیوسته نشست های دگراندیشان دینی و روشنفکران کت و شلواری تبدیل شد به ویژه از زمانی که حاج عباس جاوید تجریشی، زمینی را برای ساخت خانه ای برای مسلمانان وقف و حسین لرزاده، معمار شهیرِ مسجد اعظم قم و مقبره فردوسی نقشه مسجد را طراحی کرد.
به گزارش عطر حرم به نقل از ایسنا، امروز سوم آذر ماه چهل و هفتمین سالروز تعطیلی مسجد جاوید تهران به دست سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) در سال ۱۳۵۳ است.
حاج عباس جاوید تجریشی برای باقی گذاشتن نام نیک، در سال ۱۳۴۹ تصمیم گرفت زمینی ۲۵۰ متری در کوچه جوهرچی در خیابان شمیران تهران را وقف ساختن خانه خدا برای برگزاری مناسک و عبادت های همشهریان مسلمانش کند. او با هزینه شخصی، حسین لرزاده که کار تعمیر و مرمت ایوان حرم امام حسین(ع)، طراحی و ساخت مقبره فردوسی و سر در بانک شاهی به اضافه طراحی و ساخت یا مرمت ۸۴۳ عمارت، مسجد، کاخ، مدرسه و بیمارستان را در کارنامه حرفه ایش داشت، دعوت به همکاری کرد و مسجد تا اردیبهشت ۱۳۵۲ آماده بهره برداری شد و حاج عباس، نام فامیلیِ خودش را بعنوان پسوند به کلمه «مسجد» اضافه کرد و «مسجد جاوید» در اواسط بهار ۱۳۵۲ تاسیس شد.
از جمله افتخارات حاج حسین لرزاده میتوان به مدال فردوسی در سال ۱۳۱۳ برای طراحی و ساخت ساختمان مقبره حکیم توس، مدال و نشان لیاقت علمی از نوع درجه سوم برای لیاقت در معماری در سال ۱۳۱۹، مدال درجه اول همایون در سال ۱۳۲۹، مدال درجه پنجم همایون برای معماری کاخ ها در سال ۱۳۳۱، نشان درجه پنجم تاج برای معماری کاخ ها در سال ۱۳۳۸، دریافت درجه کارشناس آستانه مقدس امام حسین(ع) در سال ۱۳۴۳ به جهت تعمیر آستانه حرم امام حسین و تجدید بنای ایوان بزرگ، نشان درجه چهارم همایون به خاطر کارشناسی و تصدی ساختمان های کاخ ها در سال ۱۳۴۶، مدال یادبود به خاطر مشاوره عالی ساختمانی در سازمان کل فنی و خدمات اجتماعی، دریافت نشان خادم برگزیده قرآن کریم توسط رئیس جمهور در دهمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم آبان ۱۳۸۱ شمسی و نشان فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران بعنوان منتخب فرهنگستان در بزرگداشت نام آوران سال ۱۳۸۱ اشاره نمود.
او در ۲۴ شهریور ۱۳۸۳ بدرود حیات گفت.
مراسم افتتاح مسجد جاوید بعد از جلب رضایت آیت الله دکتر محمد مفتح برای قبول امام جماعت مسجد انجام شد. این اتفاق با سخنرانی شیخ فضل الله محلاتی، حجت الاسلام محمدتقی فلسفی و فخرالدین حجازی از وعاظ ممنوع المنبر ادامه یافت. به علت راه اندازی مسجد در یک منطقه تجاری استقبال مردم و کسبه از نماز ظهر و عصر نسبت به نماز مغرب و عشاء بیشتر بود.
اداره مسجد به صورت مشترک بر عهده حاج عباس جاوید شمیرانی و برادران حسین و عباسِ خانی بود اما حاج عباس مدتی بعد در نامه ای به کلانتری منطقه باغ صبا از بیماری و ضعف بدنی در اداره مسجد نوشت و آیت الله دکتر محمد مفتح را بعنوان مدیر جدید مسجد معرفی نمود و دکتر مفتح مدت کوتاهی را علاوه بر اقامه نماز به امور مسجد هم رسیدگی کرد. با مخالفت ساواک با اداره مسجد توسط دکتر مفتح، حاج عباس بار دیگر بعنوان مسئول مسجد عهده دار اداره آن شد.
با این حال دکتر مفتح به علت تدریس در حوزه و دانشگاه و همراه داشتن بدنه اجتماعی، مسجد جاوید را به محلی برای تشکل نیروهای ضدرژیم و مبارز تبدیل کرد. ایشان علاوه بر این مسجد در مسجد الجواد، و صاحب الزمان و قبا هم فعالیتهای ضدرژیم را ساماندهی می کرد.
به عنوان نمونه ایشان هسته مقاومت مسجد جاوید و قبا را شکل داد و چهره های سرشناسی چون آیت اللَّه مرتضی مطهری و دکتر محمدجواد باهنر و آیت الله خامنه ای (رهبر معظم انقلاب اسلامی) را برای سخنرانی به مسجد جاوید دعوت کرد و مسجد جاوید ظرف چند ماه به محلی برای آگاهی بخشی جوانان مذهبی و تحصیل کرده تبدیل شد.
مسجد جاوید در کنار استفاده از وعاظ دانشمند از کتابخانه پر بار و آموزش های دوره ای تفسیر قرآن، نهج البلاغه، اصول عقاید، اقتصاد اسلامی، تاریخ ادیان و جامعه شناسی بهره برد.
میشل فوکوی، اندیشمند مشهور فرانسوی در خاطره ای از جایگاه مسجد بین مسلمانان تهران نوشت: «مساجد و روحانیان سرچشمه یک تسلای دائمی اند. ایشان باید بی داد را نفی کنند، از دولت انتقاد کنند، ضد اقدام های ناشایست برخیزند، نکوهش کنند و رهنمود بدهند... مذهب شیعه... شکلی است که مبارزه سیاسی، همین که لایه های مردمی را بسیج کند، به خود می گیرد و از هزاران ناخرسندی، نفرت، بینوایی و سرخوردگی، یک نیرو پدید می آورد و به این علت، این همه را به صورت یک نیرو درمی آورد که خودش یک صورت بیان است، یک شیوه با هم بودن است، نوعی گفتمان است، چیزی است که از طریق آن میتوان صدای خود را به گوش دیگران رساند و با ایشان، هم زمان با ایشان، هم خواست شد.»
تعطیلی مسجد!!
مسجد جاوید به مناسبت ایام شهادت امام صادق (ع) در ایام ۱۸ و ۱۹ آبان ۱۳۵۳ از آیت الله سیدعلی خامنه ای برای سخنرانی دعوت کرد. بعد از این سخنرانی مسجد تعطیل شد. پس از دستگیری سخنران، دکتر محمد مفتح که خود ممنوع المنبر بود بر پله دوم منبر نشست و با بیان این که اجازه سخنرانی ندارد با ابراز ناراحتی از دستگیری آیت الله خامنه ای از مردم خواست با آرامش از مسجد بیرون بروند اما مردم که پی به دستگیری ایشان توسط ماموران اطلاعات و امنیت برده بودند با سر دادن شعار، از مسجد خارج شدند و بدین سان نخستین راهپیمایی اعتراضی در شمال شهر تهران از مسجد جاوید کلید خورد.
به دنبال حساسیت ساواک و سرکوب معترضان مسجد جاوید و حمله ماموران به مسجد در سوم آذر ۱۳۵۳، دکتر مفتح هم دستگیر و به کمیته مشترک ضد خرابکاری ساواک منتقل شد. با دستگیری دکتر مفتح، حاج عباس جاوید مسجد را به سازمان اوقاف و امور خیریه پهلوی واگذار کرد و امورات مجلس در عمل تحت کنترل ماموران رژیم پهلوی قرار گرفت و در عمل فعالیتهای سیاسی فرهنگی مسجد به پایان رسید.
گزارشهای ساواک
از اداره اطلاعات
به ریاست پلیس تهران
موضوع: شیخ محمد مفتح فرزند محمود
اقامه نماز جماعت توسط مشارالیه در مسجد جاوید بلامانع است خواهشمند است دستور فرمائید مأمورین مربوطه به نحو مقتضی مراقبت های لازم در هنگام گزاردن نماز به عمل آورده و در صورت مشاهده از هر گونه سخنرانی به وسیله وی جلوگیری نمایند.
سرپرست اداره اطلاعات سرتیپ یزدانفر از پلیس تهران
به ریاست اداره اطلاعات
موضوع: تفسیر قرآن در مسجد جاوید
بدینوسیله رونوشت گزارش مورخه ۲۷ /۷/ ۵۳ سرکار سروان پژوم درباره تجمع دختران و پسران جوان و دانشجو در مسجد مزبور و تدریس آقای دکتر محمد مفتح جهت استحضار و هر گونه اقدام مقتضی به پیوست ایفاد می گردد.
رئیس پلیس تهران، سرتیپ مولوی
از طرف سرهنگ ۲ مسعودی
گزارش ساواک
مجموعه گزارشهایی که منجر به دستگیری دکتر مفتح و تعطیلی مسجد به شرح زیر است:
محترما مقام عالی را آگاه می سازم: اطلاعیه واصله حاکی بود آقای شیخ محمد مفتح استاد دانشگاه و پیش نماز مسجد جاوید در جاده قدیم شمیران که مدعی است ممنوع المنبر می باشد به تازگی در قسمت شمالی ساختمان مسجد که نوساز و هنوز نیمه تمام می باشد و دارای درب جداگانه است جهت عده ای از دختران و پسران جوان که بین آنها دانشجویان دانشگاه هم دیده شده اند که درس تفسیر قرآن تشکیل داده است و روزهای پنجشنبه و جمعه پس از ظهر در دو کلاس جداگانه اقدام به تدریس مسائل علمی و دینی و تفسیر قرآن می نماید ضمنا در کمدی که در طبقه دوم مسجد قرار دارد تعدادی کتب متفرقه موجود است که کلید آن در اختیار دو نفر دانشجو می باشد که در اجرای امریه صادره روز پنجشنبه ۲۵/۷/۵۳ از ساعت ۱۳ اینجانب در معیت مأمورین مربوطه جهت بررسی مطالب به محل رجوع ضمن مراقب مشاهده گردیده عده ای دختر جوان که همگی چادر مشکی به سر داشتند و با خود کیف و کتاب حمل می نمودند از ساعت ۱۳ بتدریج بدرب شمالی رجوع و وارد زیر زمین که در آن صندلی و میز قرار داده شده بود گردیده و تا ساعت ۱۳ حدود ۳۵ نفر دختر در محل فوق اجتماع و آقای شیخ محمد مفتح هم رجوع و مشغول تدریس بودند و کلاس مزبور تا ساعت ۱۸ ادامه داشت مراتب جهت استحضار و کسب دستور بعرض می رسد.
امضا: سروان پژوم افسر تجسس امضاء ۲۷ /۷/ ۵۳
دیگر گزارش ساواک:
مقام عالی را آگاه می سازم، در اجرای دستور ذیل گزارش سرکار سروان پژوم که حاکی بوده با عنایت به سوابق موجود راجع به مسجد جاوید تابحال جهت دعوت از آقایان وعاظ بانی مسجد بنام حاج عباس جاوید برابر روش جاری نام واعظ مربوطه را طبق تقاضایی به کلانتری اعلام و کلانتری هم بعد از بررسی های لازم در صورتیکه واعظ ممنوع المنبر نبود با دریافت تعهد و اجازه برگزاری مجلس وعظ را صادر می نمود لیکن به تازگی به لحاظ دخالتهای بی مورد و فعالیت های خارج از وظایف از سوی شیخ محمد مفتح که استاد دانشکده الهیات دانشگاه تهران و از وعاظ ممنوع المنبر و پیش نماز مسجد جاوید می باشد، اختلافاتی فی ما بین بانی مسجد آقای جاوید و آقای مفتح پیش نماز مسجد به وجود آمده است در نتیجه وعاظی را که آقای مفتح دعوت می نماید مورد تائید بانی مسجد قرار نمی گیرد.
کما این که لیله ۱۹ /۸/ ۵۳ آقای مفتح واعظی به نام خامنه ای را بدون اعلام قبلی به مسجد دعوت و بدون مجوز اقدام به سخنرانی نموده است و گاها چون هم اکنون مسجد فوق محل اجتماع عده ای از دانشجویان شده به در و دیوار و توالت های مسجد شعارهایی هم نوشته می شود لزوما آقای عباس جاوید فرزند ابوالقاسم بانی و متولی مسجد به کلانتری احضار از وی تحقیق بیان داشته من در سفر شمال بودم که آقای مفتح دعوت نامه ای بین مردم توزیع که آقای خامنه ای برای سخنرانی می نماید و بدون اطلاع من بوده و هیچگونه دخالتی در این مورد نداشتم و اصولا هر وقت بخواهیم کسی را برای وعظ دعوت نماییم، من به کلانتری آمده اسم واعظ را اعلام در صورت مجاز بودن مجوز لازم را دریافت می نمایم لیکن آقای مفتح با دعوت از عده ای دانشجو که جوان هستند و همه شان افراد صالحی نیستند موجبات ناراحتی و اختلافی را فراهم نموده و این جوانها غالبا داخل کتابها و قرآن ها شعارهائی که بر خلاف موازین موجود است می نویسند که مغایر عقاید و نظرات ماست ما می خواهیم در مسجد فقط و فقط به امور مذهبی بپردازیم و اضافه کرده آقای مفتح مسجد را تبدیل به کلاس درس کرده در صورتیکه می توانند اینکار با عنایت به امکاناتی که در دانشگاه هست دایر کنند و تقاضا دارم مسجد بسته شود تا تکلیف من با آقای مفتح روشن شود.
ضمنا از آقای مفتح استاد دانشکده الهیات و پیش نماز مسجد جاوید تحقیق بیان داشته هدف من سخنرانی برای جوان ها و مواردی که برای آنها نافع باشد در صورتی که آقای جاوید می خواهند در مسجد فقط و فقط به سبک قدیم روضه خوانی و نماز باشد و من می خواهم... و در مورد دایر کردن کلاس درس در مسجد بیان داشته... از مساجد اینکار می شود و بحث عقاید و مسائل درس در کلاس مطرح می شود که در دانشگاه باید به مسائل دیگر پرداخت. و در مورد شعارها بیان داشته که چند نفر پیر و جوان مغرض برای تعطیل شدن مسجد اینکار را می کنند و من که جوان ها را دعوت می کنم هیچگونه تضمینی در این مورد نمی توانم بدهم در مورد دعوت آقای خامنه ای اعلام نموده چون آقای معتمدی قبول کرده بودند تعهد بسپارند من دعوت کردم و دیگر نمی دانستم که ایشان منصرف شده اند و حتی در این مورد با آقای جاوید گفتم اقدام بکند که ایشان استنکاف فرمودند و در مورد عدم انصراف آقای معتمدی هم اطلاعی نداشتم اینک با عرض مراتب فوق و بررسی سوابق موجود و جریان امر با عنایت به اختلاف فی ما بین آقای جاوید بانی و متولی مسجد و آقای مفتح پیش نماز مسجد تا زمانیکه این اختلاف حل نشود و با عنایت به عقاید و افکار آقای مفتح که هدف جمع کردن عده ای دانشجو در اطراف خودش و نشستن با آنها و بحث کردن مسائل مختلف با نظر آقای جاوید که در مسجد نماز و روضه خوانی و احیانا ذکر مسائل مذهبی و مغایرت افکار و عقاید این دو نفر امکان دامنه دار شدن این اختلاف زیاد و بیم آن می رود که حوادثی احیانا در مسجد مذکور در آینده بوقوع بپیوندد مراتب استحضار را به عرض می رسد.
منابع:
کتاب مساجد و انقلاب اسلامی، ناشر: مرکز رسیدگی به امور مساجد
سایت راسخون، سند فعالیت های انقلابی مسجد جاوید، تاریخ انتشار: ۴ اسفند ۱۳۸۷
زهیری، علیرضا، عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک، تهران: دفتر نشر و پخش معارف ۱۳۷۹
نیکبخت، رحیم، زندگی و مبارزات آیت الله دکتر محمد مفتح، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی ۱۳۸۴
فریاد بعثت: فخرالدین حجازی به روایت اسناد ساواک، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات ۱۳۸۳
خیری اصل، خیرالله، نقش مسجد در پیروزی انقلاب اسلامی (به روایت اسناد)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی ۱۳۹۲
بهبودی، هدایت الله، شرح اسم، زندگی نامه آیت الله سیدعلی حسینی خامنه ای، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی ۱۳۹۱
یاران امام به روایت اسناد ساواک: شهید آیت الله دکتر محمد مفتح، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات ۱۳۸۲
یاران امام به روایت اسناد ساواک: عالم جاودان استاد شهید مرتضی مطهری، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات ۱۳۸۲
مازندرانیان، حمیدرضا، تاریخ شفاهی مساجد تأثیرگذار در انقلاب اسلامی (قبا، جاوید، لرزاده، الجواد)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی ۱۳۸۹
میزبانی، مهناز، و منیژه صدری، حشمت الله سلیمی، نقش مساجد و دانشگاه ها در پیروزی انقلاب اسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی ۱۳۸۳
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب