در برنامه رادیویی راه و بیراه مطرح شد؛
دین با اهمیت ترین عامل بازدارنده از وقوع لطمه های اجتماعی است
عطر حرم: دین خواص، آثار و کارکردهای مثبتی در جامعه دارد همچون این که مانع ولنگاری مطلق انسان شده، ایجاد امنیت می کند و اضطراب و افسردگی را کم می کند.
به گزارش عطر حرم به نقل از مهر محمد رضا بهتاش پژوهشگر دینی و استاد دانشگاه علامه طباطبایی در سلسه جلسات برنامه رادیویی «راه و بیراه» که به همت فرهنگسرای اندیشه و با مشارکت رادیو گفتگو تولید و پخش گردید، به بررسی جریان موفقیت و ترویج اومانیسم و غیر دینی کردن حیات ایرانی پرداخت و گفت: برای ورود به بحث اومانیسم و نقد منصفانه و عالمانه آن لازم است ابتدا تعریف جامع و کاملی از آن در ذهن داشته باشیم. اومانیسم یا همان هیومنیزم بهم عای اصلات انسان است. اومانیسم مکتب و جنبش فکری، فلسفی و ادبی است که به انسان اصالت می دهد و در مقابل مکاتبی قرار دارد که اصالت را یا به خدا می دادند یا به طبیعت و امور دیگر. در اومانیسم انسان در امور مختلف زندگی، سیاست، اخلاق، فلسفه، هنر و ادبیات محور و ملاک و هدف و غایت قرار می گیرد. در این رویکرد همه چیز برمبنای انسان، تشخیص، انتخاب، آزادی، فهم و ادراک انسان شکل می گیرد. تقلیل اومانیسم به لذت گرایی تعریف دقیقی نیست بلکه می توان گفت لذت گرایی نیز قسمتی از اومانیسم است.
بهتاش با اعلان اینکه هر اومانیسمی ضد دین نیست، مطرح کرد: اومانیسم دو قسم دارد؛ اومانیسم سکولار و اومانیسم دینی. باید این نکته مورد توجه قرار بگیرد که هر اومانیسمی ضد دین نیست و هر جا نام اومانیسم آمد منظور آن جنبه سکولاریستی و ضد دینی آن نیست. ممکنست کسانی ایده های اصلی اومانیسم را پذیرفته باشند اما در عین حال رویکرد های دین خودرا نیز تا حدودی حفظ نموده باشند. در اومانیسم سکولار دین، خدا، خلقت، ماوراءالطبیعه، مجردات، امور غیر مادی، بهشت و جهنم و اموری از این قبیل بطور کامل کنار گذاشته می شود و انسان به امور مادی، عقلانیت، لذائذ و خواسته های انسانی تقلیل داده می شود. اما در اومانیسم دینی فرد هنوز گرایش های دینی خود و باور به امری متعالی مانند خداوند را دارد و آنچه از اومانیسم برایش اهمیت پیدا کرده همان اصالت انسان است. این که انسان اصیل و مسئول سرنوشت خود است و نباید چیزی از بیرون به او تحمیل شود.
پژوهشگر دینی بیان داشت: امروز این نگرانی برای پدران و مادران ایرانی وجود دارد که فرزندان شان گرایش های اومانیستی پیدا کردند و این گرایش ها ممکنست آنها را از آموزه های دینی دور کند. درباب باید گفت اگر پدر و مادرها توجه داشته باشند که گاهی اومانیسم با رویکرد های دینی قابل جمع است کمی از نگرانی هایشان کم می شود. البته این به این معنا نیست که والدین نسبت به این مسئله با مسامحه رفتار کنند بلکه مقصود این است که در برخورد با این مشکل با آرامش بیشتری برخورد کنند. باید بررسی کرد جوانی که در تفکراتش نشانه هایی از اومانیسم دیده می شود، آیا درگیر اومانیسم سکولار شده که به هیچ وجه با دین قابل جمع نیست یا در عین رویکرد دینی که دارد گرایش های اومانیستی پیدا کرده است. بهترین روش مواجهه با جوانان مواجهه عقلانی و به دور از هیجانات متعصبانه، نفی و طرد است. متأسفانه روشی که معمول است روش مقابله، طرد و نفی جوان است.
وی افزود: مواجهه و سنجش منطقی، غیرهیجانی و منصفانه با اموری که در جهان رخ می دهد، در نظر گرفتن نقاط مثبت و نقد جنبه های منفی و نفی کردن مستدل و منطقی روشی است که برای هر انسانی پذیرفتی است و برای جوانان جاذبه دارد. بدین سبب پدر و مادرها و اولیای تربیتی جامعه در فضاهای آموزشی باید این نکته را همیشه مورد توجه قرار بدهند که در هر مسئله ای همچون همین مسئله اومانیسم باید با شناخت و اطلاعات کافی وارد شده و ضمن در نظر گرفتن نقاط مثبت آن منصفانه وارد حیطه نقد شوند. بر طبق این فرمایش حضرت امیرالمومنین علی (ع) که فرمودند مردم نسبت به چیزی که به آن جهل دارند دشمن می شوند، می توان این نتیجه را گرفت که اگر می خواهیم جوانان ما دین و اعتقاد مستحکمی داشته باشند باید آنها را به درستی با دین و آموزه های دینی آشنا کرد.
بهتاش با اشاره به جنبه های مثبت و جذاب رویکرد اومانیستی، مطرح کرد: خیلی از جهات مثبت نگرش اومانیستی در آموزه های دینی به ویژه در آموزه های دین اسلام بصورت بسیار زیباتر و کامل تری وجود دارد. مانند کرامت، آزادی و حق انتخاب انسان که در اسلام بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در اسلام سفارش شده است که فرزندان خودرا بسیار تکریم کنید و به آنها احترام بگذارید. اگر ما بعنوان یک مسلمان به این آموزه های اسلامی عمل نماییم و نظر اسلام درباره انسان را به فرزندان و جوانان خود آموزش دهیم بطور طبیعی دین برای آنها جذاب، باارزش و دوست داشتنی می شود و این خاصیت ها را در مکاتب دیگر دنبال نمی کنند.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به اهمیت دلیلهای شکل گیری اومانیسم در غرب، گفت: اگر بخواهیم جوانان ما به سمت نگرشی مانند اومانیسم جذب نشوند ابتدا باید علل و عوامل شکل گیری اومانیسم در جوامع غربی را مورد بررسی قرار داد تا اگر چنین عواملی در کشور ما نیز وجود دارد با از بین بردن این عوامل مانع بروز نگرش های نادرستی مانند اومانیسم در بین جوانان شویم. به گواهی تاریخ اومانیسم پس از قرون وسطی در اروپا رخ داده و منشأ آن فضای بسیار دگم، بسته، جاهلانه و افراط هایی بوده که در فضای دینی در قرون وسطی اتفاق افتاده است. چنین فضایی موجب شد انسان اروپایی خودرا نسبت به فضاهای مذهبی در بردگی و اسارت ببیند و تصمیم بگیرد خودرا از رنج و مهنت این بردگی برهاند. جامعه شناس فرانسوی در این خصوص جمله بسیار زیبایی دارد و می گوید هر افراطی به ضد خود تبدیل می شود.
ایشان افزود: سخت گیری ها و افراط هایی که به خاطر تلقی و تفسیر غلط از دین در اروپای قرون وسطی به وجود آمده بود زمینه شکل گیری اومانیسم و سکولاریسم را به وجود آورد. این روند تاریخی باید برای ما عبرت باشد. بدین سبب اگر جامعه ای مانند جامعه دینی ایران می خواهد گرفتار اومانیسم و مانند آن نشود باید برای پیش گیری از وقوع آنها اقدام نماید و اگر جوانان به این مکاتب تمایل پیدا کردند باید با مواجهه ای منصفانه و حکیمانه به نقد این مکاتب پرداخت و به این وسیله لطمه های آنرا به حداقل رساند. تحمیل و اجبار در هیچ امری نتیجه مثبتی ندارد و اگر هم نتیجه بخش باشد آن نتیجه موقتی است، به تعبیر حکماً اگر چیزی به انسان تحمیل شود دوام ندارد. بر این اساس اگر والدین و یا مسئولان تربیتی جامعه دینی بخواهند معنا و مفهومی را برمبنای آموزه های دینی به جامعه آموزش بدهند باید از تبیین استفاده کنند و راهی جز این ندارند.
بهتاش در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به رویکرد های فمینیستی و نظر اسلام درباره زن، ابراز کرد: در اسلام نخستین و با اهمیت ترین نقش زن نقش مادری و تربیتی در کانون خانواده است و از این طریق تأثیر مستقیم بر کل جامعه می گذارد. آموزش و ترویج این نقش در جامعه اسلامی باید از راه تبیین صورت بگیرد، بر این اساس با ارائه شناخت صحیحی از زن، استعدادها، امکانات و خاصیت های تکوینی او می توان از نقش زن در خانواده و جامعه سخن گفت. در این امر باید از مقایسه کردن و الگوبرداری از نقش زن در غرب و شرق اجتناب و با مواجهه ای واقعی با شخصیت زن به تبیین نقش هایی که می تواند ایفا کند، پرداخت.
پژوهشگر دینی افزود: یکی از خاصیت های نوجوان و جوان نوگرایی است. بدین سبب اگر ما بخواهیم آنچه از عقاید و آموزه های دینی در اختیار داریم را با همان ادبیات و ظاهر قدیمی به جوان عرضه نماییم و انتظار داشته باشیم جوان با خاصیت نوگرایی که دارد آنرا بپذیرد، توقع زیاد و نابجایی است. یکی از مفاهیمی که در آموزه های دینی اسلام و مکتب دوده (ع) به آن توجه شده همین مسئله نوگرایی است. امام رضا (ع) در این زمینه می فرمایند: «ایمان خودرا نو و جدید کن». برخلاف آنکه تصور می شود فضای سنت فضای غیر متجدد است این فرمایش امام رضا (ع) و روایاتی از این دست نشان میدهد تجدد در ایمان و دین یک اصل اساسی و مهم می باشد. تجدید ایمان بدون پرسش، نقد و سنجش امکان پذیر نیست. بدین سبب هر تبدلی که در دینداری جوان اتفاق می افتد مساوی با ارتداد نیست و ممکنست این تغییر و تبدل در جهت تعمیق دین باشد. پدر و مادرها باید بتوانند به دور از فضای تعصب در کنار فرزندان خود باشند، فضای گفتگو را برای آنها فراهم نموده و اگر خود نیز نمی توانند فرصت هایی برای جوان ایجاد کنند که در آن به دغدغه ها و نوگرایی جوان توجه گردد.
ایشان در آخر اشاره کرد: دین عامل بازدارنده ای از نزدیک شدن انسان ها به لطمه های اجتماعی است. دین ذهن فرد را تغذیه می کند و به دل انسان حیات، حرکت و نشاط می دهد. دین خواص، آثار و کارکردهای مثبتی در جامعه دارد همچون این که مانع ولنگاری مطلق انسان شده، ایجاد امنیت می کند و اضطراب و افسردگی را کم می کند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب