در نشست تحلیل فقهی ـ اقتصادی وقف پول و سهام مطرح شد؛
ضرورت جایگزین کردن کارکردهای اقتصادی نوین به جای نقش سنتی وقف
به گزارش عطر حرم، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اظهار داشت: سازمان اوقاف به دنبال ارتقای جایگاه اقتصادی وقف است تا موقوفات با جایگزین کردن کارکردهای اقتصادی نوین به جای نقش سنتی وقف از تحرک و پویایی بیشتری که شرط لازم دوام و گسترش وقف در جامعه است برخوردار شوند.
به گزارش عطر حرم به نقل از ایسنا، شصت و یکمین نشست تخصصی خیر ماندگار با عنوان «تحلیل فقهی ـ اقتصادی وقف پول و سهام» به همت پژوهشگاه مطالعات وقف و نیکوکاری (خیر ماندگار) و با مشارکت سازمان اوقاف و امور خیریه، شورایعالی انقلاب فرهنگی و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، امروز چهارشنبه (۱۶ اسفندماه) از ساعت ۱۰ الی ۱۲ با حضور مصطفی کاظمی نجف آبادی عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، حجت الاسلام والمسلمین محمدرضا یوسفی عضو هیئت علمی دانشگاه قم و حسین قشقایی عضو هیئت علمی دانشگاه سوره و سیدمحمدرضا سیدی معاون برون دادهای علمی و پژوهشی پژوهشکده مطالعات وقف و نیکوکاری (خیر ماندگار) در محل سازمان اوقاف و امور خیریه برگزار شد.
کاظمی نجف آبادی طی سخنانی در این جلسه با تکیه بر این که ما باید سازو کاری فراهم نماییم که آحاد مردم ولو با مبالغ کم بتوانند، وقف؛ این سنت الهی را اجرا کنند، اظهار داشت: وقف پول و سهام این ظرفیت را داشت که مبانی نظری و علمی آن بررسی شود که از لحاظ فقه شیعی، وقف پول صحیح است یا خیر و چه ابزارهایی می تواند بستر اجرایی شدن وقف پول را در کشور ایجاد کند؟ با این انگیزه وارد این پروژه شدیم.
وی اظهار نمود: درباب اهمیت این اقدام، در سند چشم انداز سازمان اوقاف و امور خیریه در افق ۱۴۰۴ هجری شمسی آمده که سازمان اوقاف به دنبال ارتقای جایگاه اقتصادی وقف است تا موقوفات با جایگزین کردن کارکردهای اقتصادی نوین به جای نقش سنتی وقف از تحرک و پویایی بیشتری که شرط لازم دوام و گسترش وقف در جامعه است برخوردار شوند. برای این منظور اصلاح نگرش های سنتی باید در حوزه نگاه های جدید فقهی و قانونی مصارف کارآمد وقف و انواع مختلف وقف پدیدار شود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اضافه کرد: عدم توجه علمی به وقف نه تنها جامعه را از منافع سرشار وقف محروم می کند، بلکه هزینه های گزافی به جامعه تحمیل می کند، ازاین رو اگر اسناد بالادستی سازمان را بررسی نماییم متوجه می شویم چنین پروژه هایی ضروری و حیاتی می باشد که تعدادی از محققان به آن بپردازند.
وی اظهار نمود: مسئله این تحقیق اینست که با عنایت به کارکردهایی که وقف دارد، امروز رویکرد سنتی دیگر پاسخگو نیست و ضروری است به سمت عرصه های جدید وقف برویم. سوالی که در این تحقیق برای ما مطرح بوده اینست که آیا وقف پول صحیح هست یا خیر و اهمیت این کار چیست؟
کاظمی نجف آبادی اظهار داشت: همان گونه که در سایر حوزه ها پویایی لازم را بدست آوردیم در این حوزه هم باید تلاش نماییم نهاد وقف را بالنده نماییم و مردم را در این عرصه مشارکت دهیم. در بحث وقف پول عموم فقهای شیعه وقف پول را قبول نداشتند و در تحقیقی که صورت گرفت، مشخص شد برخی از مراجع، وقف پول را قبول داشته اند و بر این اساس پژوهش را آغاز کردیم تا این که مقام معظم رهبری فتوا دادند که میتوان پول را وقف کرد و سپس سازمان اوقاف به دنبال سازوکار اجرایی آن مانند راه اندازی صندوق سرمایه گذاری وقف و بانک وقف برآمد.
وی ادامه داد: اصل ایده از پاسخ به این سوالات آغاز شد که با عنایت به اینکه پول عین نیست، چه مبنایی برای تصحیح وقف پول میتوان پیدا کرد؟ با عنایت به عین نبودن سهام با چه ابزارهایی می توانیم از وقف پول و سهام به صورت روزآمد بهره مند شویم؟ مدیریت وقف پول و سهام چگونه است؟ در واقع هدف، تجزیه و تحلیل چالش وقف پول و سهام بوده و باید ابزارهایی طراحی نماییم که این حوزه را مدیریت کند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اظهار داشت: روش جمع آوری داده ها در این تحقیق، روش کتابخانه ای و اسنادی بوده و سعی کردیم مبحث شناسی و حکم شناسی صحیح داشته باشیم. اعتبارسنجی در این پروژه با اجماع کتاب، عقل و سنت بوده و نوآوری تحقیق این بوده که عموم فقهای سابق که در حوزه وقف پول صحبت می کردند، مبحث دینار و درهم بوده و قائل به حرمت آن بوده اند در تحقیق تلاش کردیم وقف سهام را بگونه ای رقم بزنیم که اشکالات ماهوی که مطرح بوده برطرف شود. خط فکری که دنبال شده این بوده که وقف پول و سهام مبتنی بر وقف مالیت است و با عنایت به این که اصل وقف ثابت است مالک مالیت پول را وقف می کند و تحبیس مالیت و جریان منافع را خواهیم داشت. ازاین رو به نظر می آید پیگیری این رویکرد در تحقیق جزء نوآوری های این کار بوده و سعی شده هم به رویکرد امامیه و هم اهل سنت رجوع شود و در نهایت به نتایجی رسیده ایم.
وی ابراز کرد: در مفاهیم اساسی تحقیق، تعریف وقف و نظریه دانشمندان مطرح گردیده است. فقه امامیه در وقف پول در فصل دوم تحقیق مورد بررسی قرار گرفته و در ادامه نظرات افرادی که معتقدند وقف پول صحیح و غلط است آمده و در انتها رویکرد محققان مطرح شده و در فصل سوم کتاب، وقف پول از منظر اهل تسنن مورد بررسی قرار گرفته است. اهل تسنن هم برخی وقف پول را می پذیرند و برخی قبول ندارند در این فصل در ادامه مکاتب چهارگانه اهل سنت تبیین شده در فصل چهارم از وقف پول گذر کردیم و وارد وقف سهام شدیم در این بخش، شرایط مال موقوفه، علل صحت وقف سهام و علل مخالفان آورده شده و ثمرات سهام وقفی در بازار سرمایه در انتها تبیین شده، همینطور وقف سهام از منظر اهل تسنن مورد بررسی قرار گرفته است.
کاظمی نجف آبادی اظهار داشت: تحلیل اقتصادی وقف پول و سهام در فصل ششم پرداخته شده است. در این عرصه با کمبود عرضه و مازاد تقاضا برای وقف مواجهیم. در این فصل سعی کردیم تقاضا و عوامل موثر بر تقاضا شناسایی شود و نقش وقف پول و سهام در کم کردن شکاف عرضه و تقاضا بررسی شده که به نظر می آید توسعه بهره برداری از موقوفات و تقویت جنبه مشارکت اجتماعی وقف و... را در بر دارد. در فصل هفتم به ابزارهایی مانند (صندوق قرض الحسنه وقف، اوراق وقف و صندوق مشترک سرمایه گذاری وقف) و توجیهات اجتماعی و اقتصادی وقف پول و سهام پرداخته شده و در انتها سعی کردیم بحث جواز فقهی وقف پول و سهام را جمع بندی نماییم.
در ادامه این نشست حجت الاسلام محمدرضا یوسفی -مدرس حوزه و دانشگاه- در اینباره اظهار داشت: بحث تاریخی که در مورد وقف وجود دارد اینست که چون تحبیس الاصل در این حوزه مطرح است و در گذشته درهم و دینار جنبه پول فلزی داشتند، فقها اجازه وقف پول را نمی دادند مگر این که کارکرد پولی نداشت. در قرون ۱۴ و ۱۵ میلادی به مرور این مسئله جدی شد و فقها درگیر مسئله فقهی بودند. جالب این که در بین عثمانی ها مردم و تجار متوجه شدند این مورد مهم می باشد و در اسناد خود وقف پول را وارد کردند، حال این اتفاق در بین ما هم افتاده در ابتدا مسئله مورد بحث جدی نبود به مرور نویسندگان در این مورد نوشتند همچون آقای کاظمی که به تفصیل وارد این ماجرا شدند و تحقیق جامعی در این حوزه انجام شده است.
وی افزود: نکته خوب کتاب منابع مختلف و متنوع آن است. کتاب دارای وجه تئوریک و مسئله محور است و تکرار، کم دارد. نقل قول به اقتضای کار فقهی زیاد است. در اغلب نقاط دنیا مثلاً در آلمان بیشتر از ۲۰ هزار و در آمریکا بیشتر از ۳۲ هزار بنیاد وقفی وجود دارد و این مورد به ما تلنگر می زند که باید در این حوزه پیشرفت نماییم.
حجت الاسلام یوسفی اضافه کرد: کتاب مذکور، روان و سلیس نیست البته چاره ای نیست چون مباحث فقهی و اقتصادی هر دو با هم در این تحقیق مطرح شده و طبیعتا برخی به حوزه اقتصادی و برخی فقهی آشنایی ندارند. کتاب در حوزه وقف پول به اندازه کافی وجود دارد و برخی مراجع هم نظر داده اند و این مسئله جاافتاده و این ما را وامی دارد که تحقیقات خویش را به سمت کاربردها ببریم. یکی از مسال امروز قوانین وقف است و باید بازبینی داشته باشیم. خلاءها و کمبودها را در این حوزه باید بشناسیم و در نهایت سرمایه ها را تجمیع نماییم که اگر سرمایه گذاران اطمینان کنند ابایی از انجام کار خیر ندارند و این سرمایه ها می توانند ایجاد اشتغال کنند و زندگی ها را بهبود ببخشند.
حسین قشقایی -عضو هیئت علمی دانشگاه سوره- هم با اشاره به اینکه این کتاب از جنبه های متعدد وقف پول را مورد بررسی قرار داده، به نقد این اثر از نظر شکلی و ماهوی پرداخت و اظهار داشت: در فصل بندی کتاب، عناوین هر فصل آمده است و باید تقسیم بندی بعد از فصل عنوان شود. همینطور تقسیم بندی در ۹ فصل آمده در حالیکه تحقیق باید در ۴ فصل بیشتر نباشد. در مقدمه هم به بیان مسئله پرداخته شده و باید مشکل موجود به خوبی تبیین شود. در مسئله تحقیق می گوییم چرا باید این تحقیق انجام شود؟ و سپس آثاری که دارد و لزوم تحقیق مشخص می شود در بحث کلیات خوب بود به دو مبحث پرداخته شود یکی بحث تاسیسی بودن قف و دیگری بحث ماهیت وقف است که جسته و گریخته در کتاب پرداخته شده در مورد نظرات اهل سنت مناسب بود در ادامه نظریات اهل شیعه آورده شود.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب