۱۳ روز مانده تا مهمونی غدیر، ۱
ابعاد تاریخی و اهمیت واقعه غدیر خم در تشکیل هویت شیعه
به گزارش عطر حرم، واقعه غدیر خم، از بزرگ ترین و ماندگارترین رخدادهای تاریخ اسلام، همواره بعنوان نقطه عطفی در تبیین جایگاه امامت و ولایت و تشکیل هویت شیعه مورد توجه اندیشمندان دینی قرار داشته است.
خبرگزاری مهر، گروه استان ها- فاطمه سعادتیان نیک: واقعه غدیر خم، از بزرگ ترین و ماندگارترین رخدادهای تاریخ اسلام، همواره بعنوان نقطه عطفی در تبیین جایگاه امامت و ولایت و تشکیل هویت شیعه مورد توجه اندیشمندان و جامعه شناسان دینی قرار داشته است. هر سال همزمان با هجدهم ذی الحجه، میلیونها مسلمان در سراسر دنیا این روز بزرگ را گرامی می دارند. اما این واقعه چه جایگاهی در تاریخ اسلام دارد و چگونه توانسته بنیان های هویتی شیعه را مستحکم کند؟
روایت واقعه غدیر از منظر تاریخ
در واپسین سال حیات پیامبر اسلام (ص)، بعد از بازگشت از حجةالوداع، جمعیت بزرگی از مسلمانان به فرمان پیامبر در منطقه ای به نام غدیر خم گرد آمدند. پیامبر اکرم (ص) در آن مکان مهم، دستور توقف دادند و دست حضرت علی (ع) را بالا بردند و سخنان تاریخی خویش را ایراد کردند که به عقیده خیلی از مورخان و اندیشمندان، نقطه عطف در تعیین مسیر آینده امت اسلامی بود.
غدیر، نه یک حادثه صرف، بلکه نقطه آغاز امامت
محمدرضا ایمانی مقدم، استاد تاریخ اسلام و پژوهشگر مطالعات شیعی، در گفتگو با خبرنگار مهر، ابتدا به اهمیت این واقعه در منابع تاریخی پرداخت و اظهار نمود: واقعه غدیر، صرفا یک رویداد تاریخی نیست که تنها در دل متون دینی و تاریخی باقیمانده باشد. این رویداد، نقطه عطفی در تعیین مسیر آینده امت اسلامی بود. پیامبر اسلام (ص) با صراحت و قاطعیت، ولایت و جانشینی حضرت علی (ع) را اعلام نمودند و بدین ترتیب، مبنای امامت را در اسلام پایه گذاری کردند.
این پژوهشگر مطالعات شیعی اضافه کرد: بر مبنای شواهد تاریخی، بیشتر از ۱۱۰ نفر از صحابه پیامبر و ۸۴ نفر از تابعین، واقعه غدیر را نقل کرده اند. همینطور ده ها مورخ و محدث برجسته اهل سنت، حدیث غدیر را در آثار خود ثبت کرده اند. این حجم از نقل و گزارش، نشان دهنده جایگاه ویژه غدیر خم در بین رویدادهای صدر اسلام است.
وی ضمن اشاره به منابع تاریخی اهل سنت، خاطرنشان کرد: اسناد وقوع این واقعه فقط به منابع شیعی محدود نمی گردد. در خیلی از منابع اهل سنت هم نقل شده که پیامبر اکرم (ص) در جمع حجاج، دست حضرت علی (ع) را بالا بردند و فرمودند: من کنت مولاه فهذا علی مولاه. این جمله، از منظر تاریخی و اندیشه ای، بسیار کلیدی است و سرآغاز تشکیل جریان امامت و ولایت در اسلام شد.
ایمانی مقدم با تکیه بر این که غدیر خم بعنوان سندی محکم و برگرفته از اراده الهی و پیام پیامبر (ص) همواره در ذهن و ضمیر شیعیان زنده مانده، اظهار داشت: غدیر، نه فقط یک اعلام جانشینی، بلکه تأسیس یک مکتب فکری و اعتقادی بود که در طول تاریخ، شیعیان تلاش کردند این پیام و هویت را حفظ و منتقل کنند. اگر امروز از هویت شیعی سخن می گوئیم، باید بدانیم که بنیاد آن در غدیر نهاده شد. غدیر پایه های اندیشه امامت را بنا نهاد و به جریان شیعه شخصیت مستقل بخشید.
استاد تاریخ اسلام و پژوهشگر مطالعات شیعی افزود: وجود خطبه مفصل غدیر در منابع معتبر، مانند کتاب های ابن کثیر، طبری و احمد بن حنبل، اصالت این واقعه را نشان داده است. حتی مخالفان تشیع هم نتوانسته اند اصل واقعه را انکار کنند، هرچند در تفسیر و تحلیل آن اختلاف نظر دارند.
وی اضافه کرد: بازخوانی پیام غدیر خم در جهان معاصر، ضرورتی انکارناپذیر دارد. امروز که جهان اسلام با موج هجمه های فکری و فرهنگی مواجه می باشد، احیای غدیر و تبیین درست پیام آن می تواند راهگشای خیلی از چالش ها باشد. غدیر به ما یادآوری می کند که هدایت، تنها در سایه ولایت الهی و رهبری معصوم معنا می یابد.
هویت شیعه و نتایج اجتماعی غدیر
پس از بررسی ابعاد تاریخی غدیر خم، نقش این واقعه در تشکیل هویت و انسجام شیعه و هم نتایج اجتماعی آن، موضوعی است که کارشناسان دینی بر آن تأکید دارند.
غدیر، رمز بقای تشیع و الگوی حکومت داری
حجت الاسلام مجید حسینی، کارشناس دینی و مدرس حوزه علمیه قم، در گفتگو با خبرنگار مهر، به این بُعد اشاره و اظهار نمود: شیعه بدون محوریت امامت و ولایت حضرت علی (ع)، معنی و مفهوم خویش را از دست می دهد. غدیر خم، لحظه ای بود که پیامبر اسلام (ص)، با تدبیر الهی، رهبری امت را به خاندان (ع) سپردند تا مسیر هدایت بعد از ایشان هم ادامه یابد. این امر، هویت مستقل و متمایزی به شیعه بخشید که در طول تاریخ، شاخصه پایدار آنان بوده است.
کارشناس دینی و مدرس حوزه علمیه قم ضمن اشاره به نقش غدیر در مواجهه با چالش ها و انشقاق های امت اسلامی اضافه کرد: در حالی که امت اسلامی درگیر اختلافات و انشقاق شد، شیعیان بر محور غدیر ایستادگی کردند و با تاکید بر آموزه های علی بن ابی طالب (ع)، توانستند هویت خویش را حفظ کنند. غدیر، رمز بقای تشیع و عامل انسجام آن در فراز و نشیب های تاریخ بوده است.
وی اضافه کرد: غدیر، الگویی عملی برای حکومت داری عادلانه و مبتنی بر اخلاق اسلامی هم ارائه می کند. اگر امروز از عدالت علوی یاد می نماییم، ریشه آن در همان روز غدیر و تاکید پیامبر بر شایستگی علی (ع) است. شیعه اعتقاد دارد که تنها با رهبر الهی و معصوم، دین از تحریف و انحراف مصون می ماند.
حسینی همینطور در رابطه با مضمون خطبه غدیر اظهار داشت: پیامبر (ص) در این خطبه، امامت علی (ع) را ادامه رسالت خویش دانستند. تأکید پیامبر بر این بود که با معرفی ولی بعد از خود، دین اسلام کامل و نعمت الهی به اتمام رسید. این نکته، محور کلام شیعه در باب امامت است.
این کارشناس دینی ضمن اشاره به لزوم احیای پیام غدیر در جامعه امروز خاطرنشان کرد: امروز بیشتر از هر زمان دیگری نیازمند بازگشت به اصول غدیر هستیم. وحدت، عدالت و ولایت مداری سه اصل مهمی است که پیام غدیر به ما می آموزد. اگر این اصول در جامعه نهادینه شود، خیلی از مشکلات اجتماعی و اخلاقی هم رفع خواهد شد.
واقعه غدیر خم، صرفا یک رخداد تاریخی نبوده بلکه بعنوان رمز هویت، انسجام و استمرار جریان شیعه در طول تاریخ مطرح است. بازخوانی و تبیین ابعاد مختلف این حادثه، نه فقط جهت فهم دقیق تر آموزه های دینی، بلکه برای تقویت وحدت و هویت جمعی در جامعه امروز اهمیت بسزایی دارد.
کارشناسان تأکید دارند که غدیر، میراثی جاودان برای امت اسلامی است و پاسداشت آن، راهی برای حفظ اصالت دینی و معنوی جامعه به حساب می آید. در روزگاری که هویت اسلامی در معرض تهدیدات مختلف قرار دارد، بازگشت به پیام غدیر، راهی برای بازسازی هویت و همبستگی اسلامی است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان عطرحرم در مورد این مطلب