گفتاری از آیت الله میرباقری؛
در مواجهه با تمدن غرب، كدام استراتژی را باید دنبال كنیم؟
عطر حرم: باید با روش استحاله با تمدن مدرن مواجه شویم و تلاش نماییم تمدن مدرن را در تمدن اسلامی منحل نماییم. ما در مرحلهٔ اصلِ انقلاب اسلامی و تدوین قانون اساسی این كار را كردیم.
به گزارش عطر حرم به نقل از مهر، آیت الله میرباقری در گفتارزیر با طرح پرسشی در خصوص اینكه در مواجهه با تمدن غرب، كدام استراتژی را باید دنبال كنیم؟ چهار محور انزوا (كناره گیری از مدرنیته)؛ مدرنیزاسیون (پذیرشِ كامل مدرنیته)؛ مدرنیته اسلامی (تركیبِ اسلام و مدرنیته) و تمدن اسلامی (انحلال مدرنیته در تمدن نوین) را مورد بررسی قرا می دهد. متن این گفتار را در ادامه می خوانید؛ «سؤال این است كه استراتژیِ انقلاب اسلامی درمقابلِ تمدّن غرب چه باید باشد؟ با این مدنیت مدرن كه پیش روی ماست چه باید كرد؟ جواب های متفاوتی به این پرسش داده شده است و رویكردهای مختلفی شكل گرفته است. 1- رویكرد اول این است كه ما باید به طوركلی از این تمدن تبرّی بجوییم و اهتمام نماییم به هیچ وجه آلودهٔ به آن نشویم و انزوای كامل پیدا نماییم. این یك مدل است كه طبیعتاً نمی تواند نسخهٔ اجتماعی باشد و نسخهٔ مقابلهٔ با آن دستگاه نیست. یعنی، این كه آدم منزوی بشود و به صورت همان زندگی كاملاً سنتیِ قدیم زندگی كند و از مظاهر تمدنی هم مطلقاً استفاده نكند، تقریباً نشدنی است؛ اگر هم بشود، یك الگوی عمومی نیست و برخورد فعال با واقعه نیست. نمونه اش مدلِ مقلدهای مرحوم میرزا صادق تبریزی است. 2- رویكرد دوم این است كه تمدّن غرب كلاً پدیدهٔ خیلی خوبی است و ما باید آنرا بپذیریم و خودمان را با آن تطبیق دهیم، و حَتّی فرهنگ دینی و سنن مذهبی خودمان را به نفع آن تغییر دهیم. این پاسخِ روشنفكرهای سكولار است كه تمامیتِ اندیشهٔ غربی را قبول كرده اند و معتقد به تمدّن غرب با همه لایه های آن هستند؛ یعنی از لایه های ایدئولوژیك تا فلسفی و تا لایه های علمی و صنعتی و ساختارهای اجتماعیِ آنرا به رسمیت می شناسند؛ می گویند ما باید تمامیت این تمدّن را بپذیریم؛ نمی گردد اقتصادش را پذیرفت ولی ایدئولوژی آنرا نپذیرفت. اقتصادِ لیبرال با فرهنگِ لیبرال و با سیاستِ لیبرال هماهنگ است و این ها با لایه های عمیق ترِ اندیشه های فلسفی و با لایه های عمیق تر ایدئولوژیكی یك مجموعه هستند؛ این مجموعه را به تمامه باید بپذیریم و اهتمام نماییم كه خودمان را با همهٔ لایه های آن وفق دهیم. من گاهی از این نظریه به «مدرنیزاسیون» و اصلاح تمام ابعاد حیات اجتماعی ازجمله قرائت دینی جامعه تعبیر می كنم؛ چون می گویند در چالش بین دین داری و دنیای مدرن ما باید قرائتِ دینی را در همهٔ عرصه ها با دنیای مدرن وفق دهیم. كه در دوره ای اهتمام كردند این ادعا را در مقیاس منطق هم تئوریزه كنند. مثلاً نظریهٔ قبض و بسط می خواست پذیرش تمدّن غرب را در مقیاس منطق تئوریزه كند؛ این نظریه می گفت منطقاً معرفتی صحیح است كه در دادوستدِ با علوم مدرن باشد؛ حَتّی می گفت معرفت دینی هم باید از علوم مدرن تبعیت كند. به عبارت دیگر، در تعاملِ درونیِ منظومهٔ معرفت، باید متغیر اصلیْ معرفت های تجربی و علمی و عقلانی باشد و معرفت دینی تابع باشد. 3- رویكرد سوّم كه معمولاً حقیر آنرا «مدرنیته اسلامی» یا اسلامی كردن مدرنیته تعبیر می كنم، می گوید لایه ای از مدرنیته باید تغییر كند كه آن اخلاق است؛ یعنی لایهٔ معنویت و اخلاق باید احیاء شود و به مناسباتِ دنیای مدرن ضمیمه گردد تا جامعهٔ اسلامی درست بشود. مدل آقای هاشمی همین بود و مدلِ برخی مسئولین كنونی هم همین است. اما باید توجه كرد كه مدرن شدن به این نیست كه ما فقط محصولات مدرن را مصرف كنیم؛ باید انسانی كه در این فضا زندگی می كند، انسان مدرن بشود؛ انسان مدرن كسی است كه احساسش، عواطفش، عقلانیتش و مهارت هایش همه مدرن بشود؛ چون اصل مدرنیته روی دوش انسان هایی سوار است كه مدرن شده اند. پس به نظر من، تحول اساسی در دنیای مدرن، تحول انسانی است. 4- رویكرد چهارم، رویكرد تمدّن اسلامی است؛ یعنی اگر «آرمانِ» ما عصر ظهور است، «افقِ» قابل دستیابیِ ما در پیش از ظهور، تمدن سازی اسلامی است. این تمدّن چگونه ساخته می شود؟ رهبر معظم انقلاب می فرمایند اول باید انقلاب كنیم؛ این انقلاب، چون مبتنی بر یك ارزش ها و دنبال تحقق یك ارزش هایی است، حتماً با جامعه جهانی درگیر خواهد شد. و این درگیری هم درگیریِ همه جانبه ای است. در متن این درگیری باید شما به سمت تمدّن اسلامی حركت كنید. پس باید «انقلاب» نماییم و «نظام» بسازیم. این دو كار را انجام داده ایم. در ادامهٔ مسیر باید «دولت» بسازیم، و بعدش «جامعه» بسازیم و بعد «تمدّن» بسازیم. این پنج مرحله ای است كه باید طی نماییم. در این پنج گام باید با روش «استحاله» با تمدن مدرن مواجه شویم و تلاش نماییم تمدن مدرن را در تمدن اسلامی منحل نماییم (اقلاً در مقیاس منطقه ای). ما در مرحلهٔ اصلِ انقلاب اسلامی این كار را كردیم. در مرحلهٔ تدوین قانون اساسی هم این كار را تجربه كردیم. در مرحلهٔ دولت سازی اسلامی هم باید همین كار را بكنیم.»
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب