استخاره و شرایط آن به چه صورت است؟
به گزارش عطر حرم، استخاره به معنای طلب خیر و در واقع نوعی دعا، درخواست از خدا و پناه بردن به وی در انجام کارهاست و در بعضی مواقع، برای رفع تحیر، از قرآن یا تسبیح استفاده می شود.
به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، پاسخ به سؤالِ یک پرسشگر از مرکز ملی پاسخگوئی به سوالات دینی ارائه شده است:
پرسش:
بر مبنای روایات خاندان علیهم السلام، در چه شرایطی می شود استخاره کرد؟ آیا میتوان با آن مخالفت کرد؟
پاسخ:
معنای استخاره و اهمیت آن:
معنای اول
استخاره به مفهوم طلب خیر کردن است؛ این که انسان آن چه را که به خیر و صلاح اوست از خداوند متعال بخواهد؛ در واقع نوعی دعا، درخواست از خدا و پناه بردن به وی در انجام کارها است. انسان مومن در زندگی ایمانی خود همواره خودرا نیازمند توجه و عنایت خدا می بیند؛ از همین رو در کارهای زندگی روزمره و کوشش های خود از او کمک می خواهد تا خداوند بهترین نتیجه ها را در پی کوشش های او رقم بزند. این درخواست و طلب، استخاره نام دارد.
در حدیثی آمده است که امام صادق (علیه السلام) هرگاه تصمیم به خریدن حیوان داشت یا در پی خواسته ای خرد و کوچک بود هفت بار از پیشگاه خدواند متعال می خواست که آن چه خیر اوست را برای او رقم بزند و آن گاه که مسئله ای مهم بود صدبار چنین دعا و درخواستی را در پیشگاه الهی تکرار و از او طلب می کرد.(1)
در بعضی از روایات در بیان چگونگی انجام استخاره از ما خواسته شده است که دو رکعت نماز خوانده و بعد از آن از خداوند خیر و صلاح خودرا بخواهیم.(2) در روایت دیگری آمده است که امام سجاد (علیه السلام) پیش از انجام برخی امور همچون حج و عمره یا خرید و فروش، نمازی می خواندند و بعد از آن در دعایی از خداوند رقم خوردن خیر برای خود و دور شدن شر و بدی از خودرا می طلبیدند.(3) امام صادق (علیه السلام) در دستورالعملی دیگر فرموده است: در شروع کار، بزرگی و مجد خداوند را یاد کن و حمد و ستایش او را بجا بیاور و بر پیامبر درود فرست؛ آن گاه بگو: « اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَنَّکَ عَالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَةِ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ وَ أَنْتَ عَالِمُ الْغُیُوبِ أَسْتَخِیرُ اللَّهَ بِرَحْمَتِهِ» (خدایا از تو می خواهم چون تو آگاه از پنهان و پیدایی، رحمان و رحمی و تو داننده غیب هستی؛ در سایه رحمتت از تو خیر خودرا می خواهم) اگر کاری که به دنبال آن هستی مهم می باشد و ترس به دل داری این دعا را صدبار بخوان و اگر چنین نیست آنرا سه بار بخوان.(4)
در رهنمودی دیگر از امام صادق (علیه السلام) چنین آمده است: آن گاه که می خواهید کاری انجام دهید دو رکعت نماز بگزارید سپس حمد و ثنای خداوند را بجا آورید و بر پیامبر و آل او درود فرستید و بگویید: «اللَّهُمَّ إِنْ کَانَ هَذَا الْأَمْرُ خَیْراً لِی فِی دِینِی وَ دُنْیَایَ فَیَسِّرْهُ لِی وَ قَدِّرهُ لی وَ إِنَّ کَانَ غَیْرَ ذَلِکَ فَاصْرِفْهُ عَنِّی» (اگر در این کار خیر دنیا و آخرت من است پس آنرا برای من آسان ساز و رقم بزن و اگر این چنین نیست آنرا از من برگردان و دور ساز) (5)
از سفارش ها و رفتار خاندان در این روایات، توجه ویژه و تأکید بر استخاره به مفهوم دعا و توجه به خدا در امور مختلف زندگی و درخواست این که خداوند بهترین تقدیر را برای فرد رقم بزند به روشنی فهمیده می شود. از همین رو سزاوار است انسان مومن این ادب بندگی که حاملان وحی الهی به ما آموخته اند را قدر بداند و در انجام امور مختلف زندگی از خداوند یاری جوید.
امام خمینی (قدس سره) در مورد این استخاره می گوید: «از برای استخاره دو مدلول است، که یکی از آنها مدلول حقیقی استخاره است و در اخبار، از آن بیشتر نام برده شده و پیش خواص متعارف است و آن طلب خیر نمودن از خداست و آن در تمام کارهایی که انسان می کند، خوب و مستحب است و این از رشته دعا است که در قرآن به آن اهمیت شایان داده... جمله کلام آنکه این قسم از استخاره که اخبار بیشتر در اطراف و آداب آن دستور دادند، صرف دعا و از خدا طلب خیر کردن است.»(6)
معنای دوم
استخاره در فرهنگ دینی به مفهوم دیگری نیز آمده است؛ و آن عملی است که فرد برای رفع تحیر و تردید خود با استفاده از قرآن یا تسبیح یا... انجام می دهد تا بر تردید و دودلی خود غلبه نماید.
شرایط استخاره
انجام این کار هرچند مورد تأکید روایات معصومین نیست اشکالی ندارد. البته جایگاه آن در مواردی است که فرد در موضوعی که تردید دارد کاملا اندیشیده و جوانب مختلف آنرا بررسی نموده است؛ همینطور از راهنمایی فکری و مشورت با دیگران بهره جسته اما هنوز تردید او برطرف نشده است. انسان در چنین مواردی می تواند با توکل بر خدا بر مبنای آن چه که آنرا بهتر تشخیص می دهد عمل کند یا این که با استفاده از قرآن یا تسبیح استخاره بگیرد و بر طبق استخاره ای که گرفته است عمل نماید. استخاره قبل از بررسی عقلانی و کامل مسئله خطاست و قابل عمل نیست.
تفاوت استخاره و تفأل
استخاره در این موارد برای رفع تردید است نه برای غیب دانی، پیشگویی و این که در آینده چه اتفاقی می افتد؛ در بعضی روایات از تفأل به قرآن نهی شده است؛ برخی دانشمندان و عالمان در توضیح این روایات گفته اند: مقصود اینست که انسان بخواهد با قرآن از آینده خبر دهد یا بفهمد که چه اتفاقی رخ می دهد.(7)
زمان استخاره
فیض کاشانی در کتاب تقویم المحسنین ساعت هایی را در هر روز هفته برای استخاره به قرآن، ذکر کرده است؛ اما در ادامه با اشاره به مشهور شدن این زمان ها برای استخاره گفته است: این زمان ها در احادیث نیامده است؛(8) به همین دلیل برای استخاره زمان خاصی وجود ندارد.
موارد عدم جواز استخاره
استخاره برای کارهایی است که شرعاً جایز باشند پس برای کار حرام نمی توان استخاره گرفت. همینطور برای فهم وظیفه شرعی و تکلیف دینی نمی توان به سراغ استخاره رفت.
وظیفه انسان بعد از استخاره
عمل به استخاره واجب نیست اما عالمان دین گفته اند بهتر است با استخاره مخالفت نکند. همینطور تا زمانی که شرایط موضوعی که درباره ی آن استخاره انجام شده است عوض نشده است تکرار استخاره و استخاره باردیگر خطاست. اگر کسی در چنین شرایطی، دو یا چندبار استخاره بگیرد؛ به این علت که جایگاه استخاره نبوده است استخاره اول اهمیت دارد و بر طبق آن رفتار می کند. نکته دیگر این که از آنجائیکه استخاره برای موارد شک و تردید است به همین دلیل اگر تردید انسان بعد از استخاره گرفتن برطرف شود و به تصمیمی قطعی در کار خود برسد اینجا نیز جای عمل به استخاره نیست.
استخاره گیرنده
هر کسی می تواند خودش استخاره بگیرد یا از فرد دیگری بخواهد برای او استخاره بگیرد؛ اما باید به این مسئله توجه داشت که افراط و زیاده روی در استخاره، سبب از دست رفتن قدرت تصمیم گیری در انسان و از میان رفتن استقلال شخصیت او می گردد. انسان عاقل در هر کاری اندازه نگه می دارد و زندگی خودرا برپایه تدبیر و اندیشه؛ عقلانیت و مشورت با توکل به خدا و استعانت از او پیش می برد.
استخاره اینترنتی و برخط
در مورد اعتبار استخاره از راه اینترنت و شرایط آن، اختلاف نظر وجود دارد؛ به همین دلیل هرکس باید فتوای مرجع تقلید خودرا جویا شود.
پی نوشت:
1. عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ نَاجِیَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ کَانَ إِذَا أَرَادَ شِرَاءَ الْعَبْدِ أَوِ الدَّابَّةِ أَوِ الْحَاجَةَ الْخَفِیفَةَ أَوِ الشَّیْءَ الْیَسِیرَ اسْتَخَارَ اللَّهَ فِیهِ سَبْعَ مَرَّاتٍ فَإِذَا کَانَ أَمْراً جَسِیماً اسْتَخَارَ اللَّهَ مِائَةَ مَرَّةٍ )وسائل الشیعة ؛ ج8 ؛ ص74(
2. قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع صَلِّ رَکْعَتَیْنِ وَ اسْتَخِرِ اللَّهَ فَوَ اللَّهِ مَا اسْتَخَارَ اللَّهَ مُسْلِمٌ إِلَّا خَارَ لَهُ الْبَتَّةَ. (وسائل الشیعة ؛ ج8 ؛ ص63)
3. عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع إِذَا هَمَّ بِأَمْرِ حَجٍّ أَوْ عُمْرَةٍ أَوْ بَیْعٍ أَوْ شِرَاءٍ أَوْ عِتْقٍ تَطَهَّرَ ثُمَّ صَلَّی رَکْعَتَیِ الِاسْتِخَارَةِ فَقَرَأَ فِیهِمَا بِسُورَةِ الْحَشْرِ- وَ سُورَةِ الرَّحْمَنِ ثُمَّ یَقْرَأُ الْمُعَوِّذَتَیْنِ- وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ إِذَا فَرَغَ وَ هُوَ جَالِسٌ فِی دُبُرِ الرَّکْعَتَیْنِ ثُمَ یَقُولُ اللَّهُمَّ إِنْ کَانَ کَذَا وَ کَذَا خَیْراً لِی فِی دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ عَاجِلِ أَمْرِی وَ آجِلِهِ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ یَسِّرْهُ لِی عَلَی أَحْسَنِ الْوُجُوهِ وَ أَجْمَلِهَا اللَّهُمَّ وَ إِنْ کَانَ کَذَا وَ کَذَا شَرّاً لِی فِی دِینِی أَوْ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی وَ عَاجِلِ أَمْرِی وَ آجِلِهِ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اصْرِفْهُ عَنِّی رَبِّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اعْزِمْ لِی عَلَی رُشْدِی وَ إِنْ کَرِهْتُ ذَلِکَ أَوْ أَبَتْهُ نَفْسِی.( وسائل الشیعة، ج8، ص: 64-63)
4. عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ فِی الِاسْتِخَارَةِ تُعَظِّمُ اللَّهَ وَ تُمَجِّدُهُ وَ تُحَمِّدُهُ وَ تُصَلِّی عَلَی النَّبِیِّ ص ثُمَّ تَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَنَّکَ عَالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَةِ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ وَ أَنْتَ عَالِمٌ لِلْغُیُوبِ أَسْتَخِیرُ اللَّهَ بِرَحْمَتِهِ- ثُمَّ قَالَ إِنْ کَانَ الْأَمْرُ شَدِیداً تَخَافُ فِیهِ قُلْتَ مِائَةَ مَرَّةٍ وَ إِنْ کَانَ غَیْرَ ذَلِکَ قُلْتَهُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ. (وسائل الشیعة ؛ ج8 ؛ ص68)
5. عَنْ مُرَازِمٍ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا أَرَادَ أَحَدُکُمْ شَیْئاً فَلْیُصَلِّ رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ لْیَحْمَدِ اللَّهَ وَ لْیُثْنِ عَلَیْهِ وَ یُصَلِّی عَلَی النَّبِیِّ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ یَقُولُ اللَّهُمَّ إِنْ کَانَ هَذَا الْأَمْرُ خَیْراً لِی فِی دِینِی وَ دُنْیَایَ فَیَسِّرْهُ لِی وَ اقْدِرْهُ وَ إِنَّ کَانَ غَیْرَ ذَلِکَ فَاصْرِفْهُ عَنِّی- قَالَ مُرَازِمٌ فَسَأَلْتُهُ أَیَّ شَیْءٍ أَقْرَأُ فِیهِمَا فَقَالَ اقْرَأْ فِیهِمَا مَا شِئْتَ وَ إِنْ شِئْتَ فَاقْرَأْ فِیهِمَا بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ-( وسائل الشیعة، ج8، ص: 66)
6. امام خمینی، کشف الاسرار: ص 91 – 90.
7. فیض کاشانی، الوافی، ج9، ص1417؛ وسائل الشیعة، ج6، ص: 233
8. فیض کاشانی، تقویم المحسنین، ص۵۸و۵۹.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان عطرحرم در مورد این مطلب