راه های درمان عادت دروغ گویی
عطر حرم: برای غلبه بر عادت دروغ گویی، ابتدا باید ریشه های آنرا شناسایی کرد؛سپس با تقویت شناخت خود از عواقب منفی دروغ، انگیزه موردنیاز برای ترک این عادت را در خود ایجاد نمود.
به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، پاسخ به سؤالِ یک پرسشگر از مرکز ملی پاسخگوئی به سوالات دینی ارائه شده است:
پرسش:
متأسفانه دچار دروغ شدم و گویا عادت کردم مدام دروغ بگویم! پیشنهاد شما چیست؟ (راه های درمان)
پاسخ:
دروغ یکی از کلیدی ترین گناهان است که اگر درمان نگردد بستر گرفتار شدن در دیگر گناهان را فراهم می آورد و از دیگر سو درمان آن هم می تواند در رفع سایر رذایل اخلاقی مؤثر باشد. برای مبارزه با رذایل اخلاقی باید به دو مؤلفة پیشگیری و درمان توجه کرد؛ یعنی در وهلة اول انسان ضروری است با دقت در رفتار خویش بدنبال راه هایی برای پیش گیری از گناه باشد و اگر گرفتار گناه شد پیش از تثبیت آن گناه در وجود خویش بدنبال درمان برآید.
راه های درمان عادت دروغ گویی
1. ریشه یابی
ترس ازدست دادن موقعیت، ترس از فقر، علاقه به مال و حب دنیا، تعصب های شدید، حب و بغض های افراطی، خودنمایی، سرپوش گذاشتن بر ضعف ها، عدم توجه به عوارض دروغ، آلودگی محیط خانواده یا اجتماع، معاشرین دروغ گو و... را میتوان از مهم ترین ریشه های دروغ گویی دانست.
2. تقویت شناخت
برای درمان هر رذیله مهم ترین و نخستین راه بهره بردن از روش شناختی است. منظور از روش شناختی اینست که انسان نسبت به عوارض آن رذیله و فواید ترکش آگاهی یابد. دروغ عوارض فراوانی دارد: بی اعتباری انسان، اضطراب و نگرانی از رسوا شدن، عذاب اخروی، ازبین رفتن برکت در زندگی و... را میتوان از عوارض دروغ دانست. آگاهی و معرفت نسبت به این امر که دروغ منشأ تمام گناهان است می تواند عاملی در راستای عدم ارتکاب فرد گردد. دروغ گو باید بداند که مفاسد دروغ هیچ گاه با منافع فرضی دروغ قابل قیاس نیست.
تمام حوادث و اتفاقات جهان زنجیروار به یکدیگر متصل اند. کسی که دروغ می گوید به واسطة گفتار خود حادثه ای که وجود ندارد را خلق می کند حالا او مجبور است بین این حادثة فرضی و سایر حوادث قبل و بعدش اتصال بوجود آورد. شاید او بتواند دروغش را با یکی دو تا حادثه و اتفاق هماهنگ سازد؛ اما بطور قطع توان هماهنگی آن حادثه را با تمام اتفاقات آن زنجیره ندارد و همین موجب می شود که بالاخره یک جایی رسوا شود. تأمل در این امر می تواند انسان را نسبت به دروغ بدبین کند.
علاوه بر تقویت شناخت نسبت به گناه و عوارضش ضروری است تا شناخت فرد نسبت به احاطه خدا بر بندگانش هم تقویت گردد.
وقتی شخصِ دروغ گو بداند که خدا ناظر بر اعمالش هست، احتمال این که دروغ را ترک کند بیشتر می شود. قرآن می فرماید: «ولی کافران پیوسته در تکذیب حق اند و خداوند به همه آنها احاطه دارد».(1) در روایتی امیر مؤمنان علی ضد السلام می فرماید: «از معصیت خدا در خلوتگاه ها بپرهیزید، چونکه همان خدایی که شاهد هست، حاکم و دادرس است»(2)
و بالعکس شخص راست گو هم نشین پیامبران و شهدا خواهد بود. همان گونه که قرآن می فرماید: «و کسی که خدا و پیامبر را اطاعت کند، (در روز رستاخیز)، هم نشین کسانی خواهد بود که خدا، نعمت خودرا بر آنان تمام کرده؛ از پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان؛ و آنها رفیق های خوبی هستند.»(3)
3. تغییر شرایط
وقتی گناهی شکل می گیرد نقش پیش زمینه های گناه را نمی توان نادیده گرفت. دروغ گویی هم مانند هر گناه دیگر بستر و زمینه ای دارد و هرکس بخواهد خودرا از شر این گناه نجات دهد باید به حذف پیش زمینه ها و مقدمات آن بپردازد. یکی از مقدمات دروغ، ضعف ایمان است؛ بدین سبب برای ترک دروغ باید به تقویت ایمان پرداخت. گاهی معاشرت با افراد دروغ گو زمینه ساز دروغ می شود. در این شرایط هم شخص با جایگزین کردن دوستان مؤمن بجای دوستان ناباب می تواند باب دروغ را ببندد.
4. یاد معاد
ازجمله اموری که می تواند انسان را در ترک دروغ گویی موفق بدارد تأمل در قیامت و روز معاد است. در روایت می خوانیم: «یاد مرگ، شهوت ها را از بین می برد و ریشه های غفلت را یکسره ریشه کن می کند و دل انسان را با وعده های الهی محکم می کند و روحیه انسان را از قساوت به لطافت سوق می دهد و نشانه های هوس را می شکند و آتش حرص را خاموش و دنیا را در مقابل چشمان انسان کوچک می کند».(4)
5. تقویت عزت نفس
یکی از مهم ترین ریشه های دروغ گویی احساس حقارت و ذلت است. افراد دروغ گو به علت خودکم بینی قصد دارند با دروغ برای خود جایگاه قابل قبولی در بین دوستان و یا متن اجتماع پیدا کنند؛ بدین سبب برای ترک دروغ باید ضعف نفس و حس حقارت رفع گردد. پیامبر اسلام می فرمایند: «دروغ گو، زبان به دروغ نمی گشاید مگر به جهت خواری و ذلتی که در نفس خویش احساس می کند».(5) توجه به استعدادها و پرورش آنها موجب می شود تا ارزش و شخصیت فرد بالا رود و او احتیاجی به تمسک نمودن به شخصیت های قلابی نداشته باشد.
6. تمرین صداقت
برای ترک دروغ گویی ضروری است تا انسان هرروز بامداد با خود قرار بگذارد که امروز صادق خواهم بود و بدنبال آن در طول روز دائماً حواس خودرا جمع گفتارش نموده و تلاش کند در موقعیت های کوچک روزمره بنا را بر راست گویی بگذارد. تکرار این تمرین منجر به ترک دروغ گویی خواهد شد.
7. چند لحظه مکث
یکی از راه هایی که منجر به ترک گناهان زبان می شود مکث پیش از کلام و تفکر در سخن است. اگر بمحض این که انسان خواست حرفی بزند با چند لحظه مکث متوجه گناه زبان شده و می تواند آنرا کنترل کند. در این شرایط انسان می تواند با تغییر محور گفتگو و یا طفره رفتن از آن موضوع از دروغ در امان بماند.
نتیجه گیری:
برای غلبه بر عادت دروغ گویی، ابتدا باید ریشه های آنرا شناسایی کرد. احساس حقارت، میل به خودنمایی، ترس، ضعف ایمان، ضعف نفس و... از مهم ترین ریشه های دروغ گویی است. سپس با تقویت شناخت خود از عواقب منفی دروغ و فواید صداقت و تقویت ایمان به حضور دائمی خداوند و یادآوری معاد، انگیزه موردنیاز برای ترک این عادت را در خود ایجاد نماید. علاوه بر این ضروری است تا شخص با تغییر شرایط محیطی، پرهیز از معاشرت با افراد دروغ گو و جایگزینی دوستان راست گو، زمینه را برای صداقت خویش فراهم سازد. همچنین، تقویت عزت نفس و پرورش استعدادها، انسان را از احتیاج به دروغ گفتن برای کسب جایگاه اجتماعی بی نیاز می کند. شخص دروغ گو می تواند با تمرین روزانه صداقت و مکث پیش از سخن گفتن، کم کم عادت دروغ گویی را کنار بگذارد و به راست گویی پایبند شود.
پی نوشت ها:
1. «بَلِ الَّذِینَ کَفَرُوا فِی تَکْذِیبٍ *وَاللَّهُ مِنْ وَرَائِهِمْ مُحِیطٌ»، بروج، آیات 19 و 20
2. «اتَّقُوا مَعَاصِیَ اللهِ فِی الْخَلَوَاتِ، فَإِنَّ الشَّاهِدَ هُوَ الْحَاکِمُ»، صبحی صالح، نهج البلاغه، قم، مرکز البحوث الاسلامیه، ۱۳۷۴، ص 532، حکمه 324
3. «وَمَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَٰئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِینَ ۚ وَحَسُنَ أُولَٰئِکَ رَفِیقًا»، نساء، آیه 69
4. «ذِکرُ المَوتِ یُمِیتُ الشَّهواتِ و یَقلَعُ مَنابِتَ الغَفله و یُقَوِّی القَلبَ بِمواعِدِ اللهِ وَ یُرَقِّی الطَّبعَ وَ یُکسِرُ اَعلامَ الهَوی وَ یُطفِی فَارَ الحِرصِ وَ یُحَقِّرُ الدُّنیا»، بحار الأنوار، علامه مجلسی، مؤسسهالوفاء، چاپ دوم، ۱۴۰۳ هـ. ق، ج 6، ص 133
5. «لا یکذبُ الکاذِبُ إلّا مِن مَهانَهِ نَفسِهِ»، ری شهری، محمد، میزان الحکمه، دارالحدیث، 1416 ه. ق، ج 3، ص 2676
منبع: عطر حرم
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان عطرحرم در مورد این مطلب